Enlemin Etkileri Konu Anlatımı

A) Çöllerin dönenceler çevresinde yer alması
B) Sibirya'nın Dünya'nın en soğuk yerlerinden biri olması
C) Bitkilerin geniş yapraklılar ve iğne yapraklılar şeklinde kuşaklara ayrılması
D) Okyanusların batı kıyılarının genellikle doğu kıyılarından sıcak olması
E) Kalıcı karların yüksek dağlar üzerinde yer alması

Çözüm:
Bitkiler sıcak kuşakta geniş yapraklı, soğuk kuşakta iğne yapraklıdır.
Yanıt C

• Tarım, hayvancılık, nufus ve yerleşme gibi olayların üst sınırları ekvatordan kutuplara gidildikçe enleme bağlı olarak deniz seviyesine yaklaşır.

Uyarı:Tarım, hayvancılık ve nufuslanma açısından Dünya'nın en avantajlı yerleri orta kuşaktadır.

• Dünyanın günlük hareketiyle oluşan çizgisel hız enleme bağlı olarak kutuplara gidildikçe azalır.

Uyarı:Dünyanın günlük hareketine bağlı olarak Güneşin doğuş (Tan) ve batış (gurub) süreleri ekvatordan kutuplara doğru uzar. Bu sürelerin oluşmasındaki etken çizgisel hızdır.

Örnek:
Türkiyenin matematik konumuna bağlı olarak aşağıdaki şehirlerin hangisinde Güneşin doğuş ve batış süreleri daha kısadır?
A) Sinop B) Erzurum C)Konya D) Hatay E) Iğdır

Çözüm:
Güneşin doğuş ve batış süreleri ekvatordan kutuplara doğru uzamaktadır. Ekvatora en yakın ilimiz Hatay'da (36° KP) bu süre en kısa olurken kutba en yakın olan ilimiz Sinop'ta (42° KP) süre en uzundur.
Yanıt D

• Dünya'nın şeklinden dolayı enleminde etkisiyle yerçekimi ekvatordan kutuplara doğru artar.

Örnek:
Aşağıdaki ülkelerin hangisinde yerçekimi etkisi daha fazladır?
A) Avustralya B) Finlandiya C)Çin D) İsviçre E) Endonezya

Çözüm:
Yerçekimi kutba doğru arttığı için kutba en yakın ülke verilen şıklarda Finlandiya'dır.
Yanıt B

• Gece gündüz süreleri ve farkları ekvatordan kutuplara gidildikçe enleminde etkisiyle artar.

Uyarı:Gece – Gündüz sürelerinin yıl içindeki değişiminin nedeni eksen eğikliğidir.

Örnek:

Haritada belirtilen şehirlerin hangisinde gece–gündüz uzunluğu, yıl boyunca en az değişir?
A) Washington B) Moskova C) Kolombo D) Mekke E) Kap

Çözüm:
Gece–gündüz uzunluğu Ekvatorda yılın tüm günlerinde eşittir. Ekvatordan uzaklaşıldıkça gece–gündüz eşitliği bozulur ve fark gittikçe artar. Kolombo, verilen kentler arasında Ekvator'a en yakın olduğundan, gece–gündüz süresi en az değişen kenttir.
Yanıt C

Not:Ekvator üzerinde gece gündüz süreleri yıl boyunca birbirine eşittir (12 saat gece 12 saat gündüz)

• Dünya'nın şekline ve enleme bağlı olarak Dünya üzerinde farklı sıcaklıkta bölgeler oluşur.

• Rüzgârın hareket yönü enlem etkisine bağlı olarak sıcaklık üzerinde etkili olur.

Uyarı:Kuzey yarımkürede kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı azaltırken güneyden esen rüzgarlar sıcaklığı artırır.
Güney yarımkürede ise tam tersi şartlar geçerlidir. Kuzeyden esenler ısıtıcı güneyden esenler soğutucu etkide bulunur.

Örnek:

Şekilde oklar yönünde esen rüzgarların ulaştıkları yerdeki sıcaklık özelliklerine etkileri düşünüldüğünde hangisi yanlış verilmiştir?

A) I'in sıcaklığı artar
B) II'nin sıcaklığı artar
C) III'ün sıcaklığı artar
D) IV'ün sıcaklığı azalır
E) V'in sıcaklığı artar

Çözüm:
Kuzey yarımkürede kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı azaltır. Yani II numaraya gelen rüzgarlar sıcaklığı arttırmaz azaltır
Yanıt B

Örnek:

Yukarıdaki küre üzerinde verilen noktalar için aşağıdakilerden hangisi söylenirse yanlış olur?

A) Gece – gündüz arasındaki en fazla fark V nolu noktada yaşanır.
B) II'nin tan vakti III'ten daha uzundur.
C) Yerçekimi en fazla III'te yaşanır.
D) Deniz suyu tuzluluğu I'de II'den daha azdır.
E) IV'den V'e doğru esen rüzgar sıcaklığı artırır.

Çözüm:
Yerçekimi ekvatordan kutuplara doğru artar. Buna bağlı olarak yerçekimi III'te en azdır. Diğer şıklarda verilen bilgilerin hepsi doğrudur.
Yanıt C

Örnek:
Kırkıncı paralel üzerindeki bir noktanın, hangi yarımkürede yer aldığı, aşağıdakilerin hangisine bakılarak saptanamaz?
A) Gece – gündüz süresinin eşit olduğu güne
B) Gündüz süresinin uzamaya başladığı güne
C) Gölge boyunun en kısa olduğu aya
D) Sıcaklık ortalamasının en düşük olduğu aya
E) Cisimlerin öğle saatindeki gölgesinin yönüne

Çözüm:
Gece – Gündüz sürelerinin eşit olduğu tarihler 21 Mart ve 23 Eylül'dür. Bu tarihlerde yarım küreye bakılmaksızın heryerde 12 saat gece 12 saat gündüz yaşanır. Bu nedenle ekinokslarda bir yerin gece ve gündüz süresine bakılarak yarım küresi tespit edilemez.
Yanıt A