Canlıların (milyonlarca yıl) öncesinden günümüze kadar gelen kalıntı ya da iz­lerine fosil adı verilir.

Canlılar öldükten sonra vücutlarındaki yumuşak kısımların çürümesi, kalan sert kısımlarının kemik, iskelet, diş, ka­buk tortularla örtülmesi fosilleşmedir.

Ölü organizmaların hepsi fosilleşmez. Fosilleşmenin olması için ölen canlının bakteriler tarafından çürütülmeyecek or­tamda bulunması gerekmektedir.

Bu ortamlar deniz, göl ve nehirlerin kumlu tabanları, bataklık, kumul, buzul, cam recinesi ve tortul kayaçlardır.

Tortul kayaçların içinden en genç fosiller üst tabakada en yaşlı fosiller alt tabaka­dadır.

Fosiller tortul kayaçlar içinde uzun bir sürede oluşturmaktadır.

Tortul kayalar içinde gözle görülebilir ka- yaçlar olabileceği gibi gözle görüleme­yecek kadar küçük fosillerde bulunmak­tadır.

Neolotik çağda yaşamış bir avcıya ait fosil Bazı fosil örnekleri;

Fosillerin yararları

Tortul kayaçların hangi zamana ait olduğunu yani yaşını anlamamıza yardımcı olur.
Fosil bulunduğu bölgenin geçmişte­ki coğrafi durumu, iklim şartlarının nasıl olduğu hakkında bilgi verir.
Canlı türleri hakkında bilgi verir.
Canlıların geçirdiği gelişim dönem­leri hakkında bilgi verir.
Yer kabuğunda oluşan değişimler hakkında bilgi verir.
Fosil yakıtların oluşmasını sağlar.

Ölmüş canlı kalıntıları milyonlarca yıllık süreçte yer kabuğunun derinliklerinde sıkışarak tortul kayaçlara daha sonra da fosil yakıtlara dönüşür.

Fosilleri inceleyen bilim dalına paleonto­loji bu çalışmaları yapan bilim insanları­na paleontolog adı verilir.

ÖRNEK SORU

Yukarıda madenler ile ilgili ifade ve bu ifadelerin açıklamaları eşleştirilmiştir.
Buna göre, hangi eşleştirm ede hata yapılmıştır?
A) 1 B) 2 C) 3 D ) 4

ÇÖZÜM
Madenler, ekonomik değeri olan kayaç- lardır. Civa, ilaç ve boya sanayiinde, diş­çilikte, termometre yapımında kullanılır. Kurşun, akü yapımında kullanılır. Mika; elektronikte yalıtkan olarak kullanılır. Kablo yapımında ise bakır kullanılır. 3. eşleştirme hatalıdır.Yanıt C

ÖRNEK SORU

Yukarıda bir bilgi şeması verilmiştir. Tabelelardaki bilgi doğru ise D, yanlış ise
Y oku yönünde ilerleyerek bir yola ulaşı­lıyor.
Buna göre, tabelaları takip eden yol­cu hangi numaralı yola ulaşır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

ÇÖZÜM
“Canlıların milyonlarca yıl öncesinden, günümüze kadar gelen kalıntı veya izle­rine fosil denir.” Bu bilgi doğru olduğun­dan D oku takip edilir. “Fosilleşme en çok tortul kayaçlar içerisinde olur.” Bu bilgi doğru olduğundan D oku takip edi­lir ve yolcu 1 numaralı yola ulaşır.Yanıt A

ÖRNEK SORU
I. Kömür, petrol ve doğalgaz fosil ya­kıtlardır.
II. Fosilleri inceleyen bilim dalına pale­ontoloji denir.
Yukarıda verilen bilgilerle ilgili olarak aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılır?
B) Yalnız II doğru
D) İkisi de yanlış
A) Yalnız I doğru
C) İkisi de doğru

ÇÖZÜM
“Kömür, petrol ve doğalgaz fosil yakıt­lardır.” verilen bilgi doğrudur.”Fosilleri inceleyen bilim dalına paleon­toloji denir.” verilen bilgi doğrudur.Yanıt C

ÖRNEK SORU

Yukarıda bir bilgi şeması verilmiştir. Tabe­lalardaki bilgi doğru ise D, yanlış ise Y oku yönünde ilerleyerek bir yola ulaşılıyor.
Buna göre, tabeleları takip eden yol­cu hangi numaralı yola ulaşır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

ÇÖZÜM
“Canlıların milyonlarca yıl öncesinden, günümüze kadar gelen kalıntı veya izle­rine fosil denir.” Bu bilgi doğru olduğun­dan D oku takip edilir. “Fosilleşme en çok tortul kayaçlar içerisinde olur.” Bu bilgi doğru olduğundan D oku takip edi­lir ve yolcu 1 numaralı yola ulaşır.Yanıt A

ÖRNEK SORU

Şekilde bir taş parçası içerisinde kele­bek fosili bulunmaktadır.
Bu fosil kullanılarak aşağıdaki b ilg i­lerden hangisine ulaşılmaz?
A) Canlıların geçirdikleri evreler
B) Canlının ne kadar yıl önce yaşadığını
C) Kayaçların hangi zamana ait oldukları
D) Bulundukları bölgenin yeryüzü şekilerine

ÇÖZÜM
Fosiller bize, içinde bulundukları kayaç- ların hangi zamana ait olduklarını yani kayaçların yaşlarını, canlının ne kadar yıl önce yaşadığını ve hangi evrelerini geçirdiklerini belirtir. Fakat fosilleri ince­leyerek bulundukları bölgenin yeryüzü şekillerine ulaşamayız. yanıt D