Göktürk Alfabesi
Türklerin siyasal varlık olarak tarih sahnesine çıkmaları, Milattan önceki yüzyıllara, Hiung-nu`lar dönemine kadar geriye gitmektedir. Hunlar döneminde yazının kullanıldığına ilişkin bazı kayıtlar olmakla birlikte, bu yazının niteliği hakkında açık bilgilere sahip değiliz. Bu yüzden Türklerin kullandıkları kesin olarak bilinen ilk alfabe Göktürkler döneminde yaygınlık kazanan Göktürk alfabesidir. Son yıllarda Issık-Göl yakınındaki bir kurganda bulunan iki satırdan oluşan yazı, Göktürk alfabesi karaterinde olup, M.Ö. V.-IV. yüzyıllara tarihlenmektedir. Bu yüzden de Göktürklere bağlanan ilk Türk yazısının Göktürk Kağanlığı`nın kuruluşundan yüzyıllarca önce bulunduğunu kabul etmek gerekmektedir.
İlk Türk alfabesinden günümüze kalan en büyük kalınıtılar Göktürkler döneminde dikilen yazıtlarda karşımıza çıkmaktadır. Çözülüp değerlendirilmeleri ancak XIX. yüzyıl sonunda mümkün olmuştur. Bunlardan ilk bulunanları Yenisey Irmağı boyundaki yazıtlar olmuştu. 1889'da da Orhon yazıtları diye anılan iki büyük yazıt daha ortaya çıkarılmıştı. Öteki yazıtlardan farklı olarak bunların arka yüzlerinde Çince metinler de vardı. Yani Ankara`daki Augustus Tapınağı`nda olduğu gibi iki ayrı dilde yazılmışlardı. Danimarkalı Türkolog Wilhelm Thomsen, 1893`te bu yazıtları çözmüş, böylece bunların Kültigin ve Bilge Kağan tarafından diktirildikleri, yazının Türklere özgü bir alfabe, dilin de eski Türkçe olduğu meydana çıkarılmıştı.
Anıtların öneminden ötürü Orhon alfabesi diye de anılan Göktürk alfabesinin kökenine gelince, bu konuda çok farklı görüş ve iddialar bulunmaktadır. Bu alfabede kullanılan işaretler, Runik diye adlandırılan eski Iskandinav yazısındaki işaretlere benzediğı için Runik karakterli sayılmış ve o alfabeyle ilişkilli olabileceği öne sürülmüştür.Yazıyı çözen Thomsen, bu Türk alfabesinin Arani alfabesinden türemiş olabilece görüşünü savunmuştu. Buna karsın Aristov gibi Rus bilginleri, bu yazıdaki işaretlerin eski Türk damgalarından alınmış olabileceğine dikkatleri çekmiştir. A. Cevat Emre ise, Göktürk yazısının Sümer yazısı ile aynı kökten gediğini varsaymıştır. Bütün bu değişik, hatta çelişik savlar arasinda söylenebilecek şey, bilim çevrelerinde en çok Thomsen'ın görüşünün tutunduğudur.
Göktürkler çağında yaygınlaşan bu ilk Türk alfabesi, yazıtlar dışında yazma eserlerde de kullanılmıştır. Doğu Türkistan Yazmaları diye adlandırılan eserler bunu kanıtlamaktadır. Bu alfabenin Göktürkler`den sonra gelen Uygurlar döneminde de bir süre kullanıldığı görülmektedir. 759-760 yıllarında dikilen Şine-Usu yazıtı ile son yıllarda bulunan Taryat Yazıtı bunu göstermektedir. Bunun dışında Göktürk alfabesi, bazı değişikliklerle Bulgarlar,Hazarlar, Peçenekler ve Sekeller tarafından da kullanılmış ve böylece Orta Asya`dan Avrupa içlerine kadar yayılmıştır.
(Resmi büyütmek için, resimlerin üzerine dokunun.)
(Dosyayı indirdip, bilgisayarınızdaki “C:\Windows\fonts\” dizinine atınız.)
Eğer, aşağıdaki metni Göktürk alfabesiyle yazılmış biçimde okuabiliyorsanız, yazı tipini kullanabilirsiniz demektir.
Göktürk yazı tipi – örnek metin
|» Alfabelerimiz Sayfasına Dön! « |
teşekkürler sağolun bu bilgiler için tamda aradığımdı ALLAH NE MURADINIZ VARSA VERSİN
slm sitede aradıgım şeyleri bulamadım açıkçası ben gökTürk alfabesiyle kelimeler felan yazmayı istiyordum ama sitenizde bulunmadıgı için yazamadım sitenize böle bir sistem koyarsanız iyi olur…
Merhaba Ela,
Yukarıdaki yazıda da belirtildiği üzere “GökTürk Yazı Tipini“nu indirdikten sonra “C:\WINDOWS\Fonts” dizinine bu dosyayı atarsanız, herhangi bir kelime işlemciyi kullanarak (örneğin word) GökTürk Alfabesi ile yazı yazabilirsiniz.
İyi çalışmalar…
bir Türk şuuruna yakışır bilgi sahibi oldum emeği gecen her keze teşekürlerimi borc bilirim …. TARİHİMİZİ UNUTMAYALIM….
SAYGILAR
Çok işime yaradı ayrıca ilginç bir konu teşekkür ederim.
TEŞEKKÜRLER BİZE BU BİLGİLERİ VERDİĞİNİZ İÇİN
elinize sağlık arkadaşlar güzel bir çalışma ama merak ettiğim bu yazı tipini denetim masasına kaydettikten sanra latin harfleriyle yazılmış bir metni yazı tipini gökTürk alfabesi yaptığımzda kelime cümle ve ss düzeyinde yanlışlık oluyor mu tam olarak kelimenin yazılışını mı çıkarıyor bilgilendirebilirseniz sevinirim biraz karışık olmuşl olabilir örneğin istiklal marşını latin harflerinden yazı tipini değiştirdiğimde gökTürk yazı tipi yaptığımda tam olarak gökTürkçe okunabiliyor mu uzun oldu ama kısa da olsa bir bilgi verirseniz benim için çok iyi olacak iyi çalışmalar
Nazım Bey,
Çok kısaca “Hayır, tam olarak çevirmez.” demek isterdim; fakat birkaç bilgi vererek konuyu aydınlatmak istiyorum. Biliyorsunuz Orhun Yazısı, sağdan sola doğru yazılır. (bugünkünün tam tersi biçiminde…) Bunun için siz “İstiklal Marşı” yazıp da bunu GökTürk alfabesine çevirirseniz, bozuk bir yazım olur.
Diğer bir konu, GökTürkçede bir harften sonra gelecek olan harf, o harfin yazımını etkileyebilir. Biliyorsunuz GökTürk alfabesinde 38 tane harf var ve ünsüzlerin 20 tanesi ünlü / ünsüz uyumuna göre değişiyor. Örneğin iki tane “-y” sesini veren harf var. Bunlardan birisi “kalın” heceler için kullanılan “-y”; diğeri ise “ince” heceler içinde kullanılan “-y” harfidir.
Yukarıdaki kurala göre düşünürsek, GökTürkçe’de yazı yazarken bugün Türkçedekinden farklı bir durumun olduğunu anlarız. “Yazıt” sözcüğünü yazmayı düşünelim. İki tane “-y” sesi olduğu için önce “-y” harfini koyup, sonra arkasına ünlüyü getirince, bozukluk oluşabilir. Çünkü “-y” harfini yazdıktan sonra kalın bir ünlü getirirsek bu harf başka; ince bir harf getirirsek başka olacaktır. Ee bu yazı tipi bu değişikliği yapmıyor. (Bazen yapıyor; ama genellikle yapamıyor.)
Yukarıda değindiğim iki konudaki karışıklık nedeniyle, Latin alfabesiyle yazılmış bir metnin yazı tipini “GökTürk” yaparsanız, yanlış bir yazım olur. Sözcüklerin tamamının sağdan sola yazılmış ve ünlü – ünsüz değişikliklerini taşır biçimde olması gerekiyor. Bunlara dikkat ederseniz, bu yazı tipiyle çok ince ayrılıklar dışında, yazıtlardaki birçok şeyi bilgisayar üzerinde yazabilirsiniz.
İlginiz ve güzel düşünceleriniz için teşekkürler.
Esen kalın.
offfff off sinirden ağlıyorum
Güzel bir site. Arkadaşım Gamze ile çok beğendik.
Çok güzel araştırma ödevinden 5 alıcam kesin teşekür eteirm 😀
benim ödevim vardı bununla ilgili iyikide yazmışlar yazanlara teşekkürler.
bence guzel ama ne o kadar cok guzel ne de o kadar cok cırkın
bu site bana değil abime lazım
ben bu alfabeden bir şey anlamadım yanlış olmuş alfabe
bana daha çok bilgi lazım eğer bulabirlirseniz daha çok bilgi istiyorum birde ödevim oldğu için Muharrem Erginin orhun abideleri adlı eserinden hem şimdiki Türkçeye ait hem de eski Türkçeye ait yazı lazım lütfen bulabilirmisiiniz okadar aradım ama ben bir sonuca varamadım.
Arkadaşlar Vikipedi’de Yeni GökTürk alfabesini bulabilirsiniz ve kolayca ezberliyebilirsiniz! Bu alfabede bugünkü gibi 29 harf var ve eskisindeki gibi bitişik harfler yok. Yazı sağdan sola yazılıyor. Günde 3-4 harf öğreniyorum. Fakat bir sorunum var.Eski Türklerin kullandıkları rakamları bulamıyorum.Bulsam onları da ezberleyeceğim
çok yararlı bir şey dönem ödevimde yardımcı oldu hazırlayanlara tşkler
Harika bir site yapanlara çok teşekkürler! artık butun odevlerimi buradan yapacapım cok sağ olun. 🙂
Bence de süperr bır sıte ya. Edebıyat ödevı ıcın çook yararlı ve yardımcı oluyor. Çook tşk…