Güneydoğu Anadolu Bölgesi

Guneydogu_Anadolu_Bolgesi

Konum: Ülkemiz topraklarının %7,5 lik bölümüne sahip olup, yüzölçümü en küçük olan bölgemizdir.

a. Bölgenin Fiziki Özellikleri

a. Bölgenin Yeryüzü Şekilleri

Ortalama yükseltisi 500 – 800 m arasında olan ve Fırat ile Dicle Nehirleri tarafından yarılmış yüksek platolar görünümündedir.
Bölgenin kuzeyine ve doğusuna doğru yükselti değerleri artar.
Karacadağ volkanik kütlesi Türkiye’nin en geniş tabanlı volkanik kütlesidir.

b. Akarsu ve Gölleri

Fırat ve Dicle’nin kolları başlıca akarsularıdır.
Yağışın arttığı ve buharlaşmanın azaldığı kış ve ilkbahar mevsimlerinde debilerinde yükselmeler görülür.
Doğal gölü olmayan bölgede GAP kapsamında birçok baraj (Atatürk, Kralkızı, Devegeçidi) kurulmuştur.

c. İklim

Bölgenin batı kesiminde (Gaziantep civarı) bozulmuş Akdeniz iklimi görülürken doğuya doğru karasal iklim özellikleri yaşanır.
Güneyden gelen sıcak ve kuru rüzgarların (samyeli) etkisinde kaldığından Temmuz ayı sıcaklık ortalamasının ve buharlaşma miktarının en fazla olduğu bölgedir.

ÖRNEK: Güneydoğu Anadolu, yıl içinde Marmara bölgesi kadar yağış alır. Buna karşın, Güneydoğu Anadolu’nun tarımda en çok sulama ihtiyacı duyulan bölge olması aşağıdakilerden hangisi ile ilgilidir?
A) Yer şekillerinin sadeliğiyle
B) Topraklarının killi olmasıyla
C) Yazın sıcak geçmesiyle
D) Akarsuların derin vadiler içinde akmasıyla
E) Denizden uzak olmasıyla
1984 ÖYS

ÇÖZÜM: Güneydoğu Anadolu’da yaz sıcaklığı, Marmara bölgesine göre çok yüksektir. Bu durum sulama gereksinmesini arttırır.
Yanıt C

b. Nüfus ve Yerleşme

Sanayinin gelişmemiş olması, sulamanın yetersizliği gibi nedenlerle nüfus miktarı azdır.
Ancak yüzölçümü küçük olduğundan nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının üstündedir (km2 ye 108 kişi)
Gaziantep, Batman ve Mardin daha yoğun nüfuslu illerdir.

c. Ekonomik Etkinlikler

a. Tarım

Bölgede, tarıma elverişli olan düz arazilerin, geniş yer kapladığı görülür.
Ancak bölgenin yağış rejimi tarımsal faaliyetleri olumsuz olarak etkilemektedir.
Ancak halen sürdürülmekte olan GAP’ın tamamlanmasıyla üretim büyük ölçüde artacaktır.

Guneydagu_anadolu_tarimi

Bu ürünlerin dışında buğday, pirinç, zeytin, çeşitli sebze ve meyveler yetiştirilmektedir.

b. Hayvancılık

Step bitki örtüsünün görüldüğü bölgede küçükbaş hayvancılık başlıca yapılan faaliyettir.

c. Yeraltı Zenginlikleri ve Endüstri

Bölgede tarım ve hayvancılığa dayalı endüstri kolları gelişmiştir.
En önemli endüstri kuruluşu Batman’daki petrol rafinerisidir.
Türkiye’de petrol ve fosfatın çıkarıldığı tek bölgedir.

d. Bölgenin Bölümleri

1. Orta Fırat Bölümü

Bölgenin batısında yer alan bölümü Fırat Nehri Gaziantep ve Urfa Platoları olmak üzere ikiye ayırır.
Yüzey şekilleri Dicle’ye göre daha sadedir.
İklimin daha ılıman (bozulmuş Akdeniz iklimi) olduğu bölümde nüfus daha çok Gaziantep çevresinde toplanmıştır.
Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır.
Gaziantep’te dokuma, çimento, besin, içki; Urfa’da dokuma ve besin sanayi gelişmiştir.
Başlıca yeraltı kaynağı Adıyaman’da çıkarılan petroldür.

2. Dicle Bölümü

Bölgenin doğu kesimini oluşturur.
Orta Fırat Bölümü’ne göre iklimi daha serttir.
En önemli şehrinin Diyarbakır olduğu bölümde şehirleşme oranı ve nüfus yoğunluğu azdır.
Başlıca tarım ürünleri tahıl ve baklagillerdir.
En önemli gelir kaynağı Batman’da çıkarılıp işlenen petrol ve Mardin (Mazıdağı)’de çıkarılan fosfattır.

ÖRNEK: Aşağıdakilerden hangisi Güneydoğu Anadolu Bölgesinin özelliklerinden biri değildir?
A) Yazın Türkiye’nin en kurak bölgelerinden biri olması
B) Bölgede düzlüklerin geniş yer tutması
C) Türkiye’de petrolün en çok çıkarıldığı bölge olması
D) Türkiye’de nüfus yoğunluğunun en az olduğu bölge olması
E) Sıcaklığın bütün yıl sıfır derecenin üstünde olması
1986 ÖYS

ÇÖZÜM: Güneydoğu Anadolu Bölgesi nüfusun en az olduğu ancak yüzölçümü küçük olduğundan nüfus yoğunluğu Marmara Bölgesi’nden sonra en fazla olan bölgemizdir.
Yanıt D