Harita Dünyası

 

Harita

Yeryüzünün tamamının veya bir bölümünün kuşbakışı görünüşünün belli bir ölçeğe göre küçültülerek düzleme aktarılmış şeklidir.

Bir çizimin harita özelliği taşıyabilmesi için;

– Kuşbakışı görünüşü yansıtması,
– Bir ölçek dahilinde küçültülmesi,
– Bir düzleme aktarılması,

gerekir.

Haritası çizilen yerin görünüşü tam tepeden yansıtılmalı, çizim kuşbakışı yapılmaz ise şekilde bozulmalar olur ve harita özelliğini yitirip resim olur. Çizilen yerin düzleme aktarılırken kullanılan küçültme oranına ise ölçek denir.

Örnek:
Yeryüzünün bir bölümünün kuşbakışı olarak çizilmesiyle elde edilen şekillerin harita özelliği taşıyabilmesi için öncelikle aşağıdakilerden hangisi gereklidir?

A) Yükseklik değerlerinin verilmiş olması
B) Kullanılan işaretlerin açıklanmış olması
C) Eşyükselti eğrileriyle çizilmiş olması
D) Enlem – Boylam dairelerinin belirtilmiş olması
E) Çizimin belli bir ölçeğe göre yapılmış olması

Bir çizimin harita özelliği taşıyabilmesi için gereken şartlardan birisi de çizimin bir ölçeğe göre yapılmasıdır.
Yanıt E

Kroki

Bir yerin kuşbakışı görünüşünün göz kararı (ölçeksiz) ile küçültülerek düzleme aktarılmış şeklidir.

Dünya'nın şeklinden dolayı yeryüzü şekilleri düzleme tam olarak aktarılamaz. fiekil ve boyutlarda bozulmalar görülür. Bu durumun nedeni küresel şeklin düzleme aktarılmasındaki zorluklardır.

Örnek:
“Dünya haritaları yapılırken, kara ve denizlerin yerküre üzerindeki biçimleri ve genişlikleri tam olarak yansıtılmamakta ve boyutlarında gerçeğe uymayan bozulmalar olmaktadır.”

Bu durumun ana nedeni aşağıdakilerden hangisidir.

A) Dünyanın yuvarlak (geoid) olması
B) Başlangıç meridyeninin hatalı seçilmesi
C) Kullanılan ölçeğin küçük olması
D) Harita çiziminde kullanılan aletlerin yetersizliği
E) Birçok coğrafi özelliğin birlikte gösterilmesi

Çözüm:
Haritalarda meydana gelen bozulmaların temel nedeni Dünya'nın küresel şeklidir.
Yanıt A

Haritalardaki bozulmaların tek nedeni Dünya'nın şekli değildir. Gösterilen alan büyüdükçe, ölçek küçüldükçe yer şekillerindeki engebe arttıkça haritadaki bozulma artar.

gerçek alan

Yeryüzündeki bir bölgenin yerşekilleri ve eğimde hesaba katılarak hesaplanmasıdır.

İzdüşüm alan

Yükselti ve eğim ortadan kaldırılarak(her yer 0 metre kabul edilerek) hesaplanan alandır.

Ülkemizde gerçek alan ile izdüşüm alan arasındaki farkın en fazla olduğu bölge Doğu Anadolu Bölgesi farkın en az olduğu bölge İç Anadolu ve Marmara'dır. (En az olduğu bölüm Konya bölümüdür.)

Uyarı:Engebe gerçek alan ile izdüşüm alan arasındaki farkı ifade eder. Bu fark ne kadar fazla olursa çizimdeki bozulmada o derece artar.

Örnek:
Aşağıdaki illerin yüzey şekilleri göz önüne alındığında hangisinin gerçek alanıyla izdüşümsel alanı arası ndaki farkın diğerlerinden daha az olduğu söylenebilir?

A) Kastamonu B) Hakkari C) Rize D) fianlıurfa E) Ağrı

Çözüm:
Yüzey şekillerinin engebeli olduğu alanlarda gerçek alanla izdüşüm alan arasındaki fark artar. Düzlük alanlarda ise fark azalır.
Yanıt D

Örnek:
Bir yerin izdüşüm yüzölçümü arazideki yükseklikler ve çukurlar dikkate alınmadan, her yer düzlük kabul edilerek yapılan hesaplamalar sonucu elde edilir. Gerçek yüzölçümü ise bu yükseklik ve çukurluklar dikkate alınarak hesaplanır.

Buna göre, aşağıdaki ülkelerden hangisinin gerçek yüzölçümü ile izdüşüm yüzölçümü arasındaki fark en küçüktür?

A) mısır B) yunanistan C) İran D) Fransa E) Almanya

Çözüm:
Yüzey şekillerinin sade olduğu bölgelerde gerçek alan ile izdüşüm alanı arasındaki fark azdır. Mısır'ın yüzey şekilleri sade olduğundan fark azdır.
Yanıt A