Harzemşahlar (1097- 1231)

•  Harzem (Harezm), Aral Gölü’nün güneyindeki bölgeye verilen bir addı. Bu bölgenin merkezi Gürgenç (Ürgenç) kentiydi. Bu kentin yöneticilerine Harzemşah unvanı veriliyordu.
•  Harzemşahlar Devletinin kurucusu Atsız’dır. Atsız Selçuklu Sultanı Sencer’in ölümünden sonra bağımsızlığını ilan etti.
•  Sultan Alaeddin Muhammed döneminde sınırlarını doğuda Maveraünnehir’den batıda Azerbaycan’a kadar genişletti. Ancak bu sırada ortaya çıkan Cengiz imparatorluğu ile çatışmaları, Harzemşahların sonunu getirdi(1220).
•  Harzemşahlar Moğollarla giriştiği mücadelede başarılı olamadı. 
•  Türkiye Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubat ile arası iyi olan Celalettin Harzemşah Selçuklulara ait Ahlat topraklarını ele geçirmek isteyince, iki hükümdarın arası açıldı.
•  Yassıçemen Savaşı’nda I. Alaeddin Keykubat’a yenilen Celalettin Harzemşah’ın bir süre sonra ölümüyle Harzemşahlar Devleti sona erdi(1231).

Eyyubiler (1174- 1250)

•  Selahattin Eyyubi kısa zamanda Filistin, Suriye, Irak ve Güneydoğu Anadolu’yu ele geçirip devletin sınırlarını genişletti.
•  Kudüs kralını Hıttin Savaşı’nda ağır bir yenilgiye uğratıp Kudüs’ü ele geçirdi. (1187)
•  Bu zafer kendisine İslam dünyasında büyük bir ün kazandırdı.
•  Selahattin Eyyubi, Kudüs’ü geri almak için gelen Haçlıları yenilgiye uğrattı.

Memluklular

•  Eyyubilerde ordu, Kafkasya ve Kıpçak bozkırlarından getirilen Türk gençlerinden oluşuyordu. Bunlara Memluk (kölemen) deniyordu. Bu askerlerden yetenekli olanlar, yüksek görevlere gelebiliyorlardı. Eyyubilerin son zamanlarında Memluk beyleri, devlet yönetimini ve orduyu tamamen ele geçirdiler. Bunlarda biri olan Aybek, Eyyubi Devleti’ne son vererek Memluk Devleti’ni kurdu. (1250)

ÖRNEK: Mısır’da, 13 ve 16. yüzyıllar arasında Türk yönetim sistem inin, Türk kültürünün ve Türk unsurunun yerleşmesinde aşağIdakilerden hangisi etkili olmuştur?
A) Şeybaniler
C) Anadolu Selçukluları
E) Akkoyunlular
B) Memluklar
D) Harzemşahlar
2007 ÖSS

ÇÖZÜM: Mısırda 13 ila 16 yüzyılları arasında Türk kültürünün yere leşmesine Memluklular katkı sağlamıştır. Zira bu devirde t Mısır’a hâkim olan Türk devleti Memluklulardır.

 Yanıt B

•  Aybek’den sonra yerine Sultan Baybars (12601277) geçti. Baybars Bağdat’tan kaçan Mustansır’ı Mısırda halife ilan etti. (1261) Baybars İslam dünyasını Memluk Devleti çatısı altında toplamayı amaçlıyordu.
•  Sultan Baybars Moğolların Suriye üzerinden Mısır’a girmelerini önledi. ilhanlı Hükümdarı Hülagü Han kuvvetlerini Aynı Calut Savaşı’nda yenilgiye uğrattı, aynı zamanda Haçlılarla savaştı.
•  Türkiye Selçuklu Devleti, ilhanlı egemenliğine karşı Memlük Sultanı Baybars’tan yardım istedi.
•  Anadolu Türk beylerinin daveti üzerine Anadolu’ya gelen Baybars Elbistan’da Moğolları yenilgiye uğratarak Kayseri’yi ele geçirdi. Ancak Anadolu beylerinden beklediği yardımı göremeyen Baybars, Mısır’a geri döndü.

ÖRNEK: Memlukler Devleti’nin siyasi varlığı Osmanlı Devleti’nden daha kısa sürdüğü hâlde, Memluklerde tahta geçen hükümdar sayısı osmanlılardan daha çoktur.
Memluklerde hüküm dar değişikliklerinin Osmanlılardan daha fazla olmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Toplumun çeşitli etnik gruplardan oluşması
B) Her emirin sultan olma hakkına sahip olması
C) Türkçe bilenlerin imtiyazlı olması
D) Osmanlı Devleti’nden önce kurulmuş olması
E) Hükümdarlığın, halifenin onayına bağlı olması

ÇÖZÜM: Memluklulerde her emrin sultan olabilme hakkının olması Memluklerde çok fazla hanedanın tahta çıkmasına neden olmuştur. Osmanlı Devletin’de hâkimiyet babada oğula geçtiği için hükümdarlar tek bir hanedandan çıkmıştır. Memluklerde her emir tahta geçme hakkına sahipti.
Yanıt B

Osmanlı – Memluk İlişkileri

• Osmanlı Devleti’nin kuruluşu sırasında Memluklarla OsmanlIların arası oldukça iyiydi. Osmanlıların Balkanlardan kazandıkları başarılardan, Memluklar da memnun oluyorlardı. Ancak Osmanlıların Anadolu Türk birliği kurmalarından sonra ilişkiler giderek bozulmaya başladı.
• Fatih Sultan Mehmet’in Hicaz su yollarının birlikte onarılması önerisini Memluklar, iç işlerine karışılması olarak değerlendirerek reddettiler.
• Osmanlı Devleti Karamanoğulları Beyliğine son verdi. Memluklar, taht kavgasında II. Bayezit’e karşı kardeşi Cem Sultan’ı destekledi.
• Anadolu’daki Ramazanoğulları ve Dulkadiroğulları beylerini egemenlik altına almak istedi. Tüm bu nedenlerle iki ülke arası iyice bozuldu. 1515 Mercidabık ve 1517 Ridaniye savaşları ile Memluklu Devleti’ne Osmanlı Devleti tarafından son verilmiştir.