Hücre Bölünmeleri

Tek hücreli canlıların çoğalması, çok hücreli canlıların büyüyüp gelişmesi, doku ve organların eksilen kısımlarının tamamlanması, üreme hücrelerinin oluşturulması hücre bölünmesi ile gerçekleşir. Hücre belli bir büyüklüğe ulaştığı zaman bölünmesi gerekir. Çünkü büyümede hücrenin hacim/yüzey orantısı r3/r2 dir. Hücrenin hacmi yarıçapın küpüyle artarken, yüzeydeki büyüme yarıçapın karesiyle artar. Hacim daha fazla, yüzey ise daha az büyür. Sitoplazma, hücre yüzeyini oluşturan zardan daha fazla büyümüş olur. Bu durumda hücrenin yüzeyi madde alışverişini gerçekleştiremeyecek duruma gelir.
Ayrıca büyüyen hücrede sitoplazma/çekirdek oranı arttığından çekirdeğin kontrolü zorlaşır. Bunun sonucu olarak çekirdekte bölün emri oluşur. Hücre bölündüğünde toplam kütle değişmezken hacim–yüzey dengesizliği ortadan kaldırılmış olur.

Hücre bölünmesinin daha iyi anlaşılabilmesi için bazı kavramların bilinmesi gerekir.

Kromatin İplik

DNA molekülü ve bazı özel proteinlerden oluşan, bölünme dışındaki zamanlarda çekirdekte bulunan ağsı bir yapıdır.

Kromozom

Hücre bölünmesi sırasında kromatin ipliğin kısalıp kalınlaşarak oluşturduğu yapıdır.

Kromozomlar üzerinde canlıya ait karakterleri belirleyen ve gen denilen birimler bulunur. Genlerin kromozom üzerinde bulunduğu bölgeye lokus denir.

Homolog Kromozom

Biri anneden diğeri babadan gelen, karşılıklı lokuslarında aynı karaktere etki eden genleri taşıyan kromozomlardır.

Diploid Hücre

• Homolog kromozomları taşıyan hücrelerdir.
• 2n kromozomludur.
• Vücut hücreleri ve üreme (eşey) ana hücreleri diploid hücrelerdir.
• Diploid hücrelerde iki çeşit kromozom bulunur.

Otozom(Vücut Kromozomları)

Saç şekli, ten rengi, kan grubu gibi vücut özelliklerini belirleyen genleri taşıyan kromozomlardır.

Gonozom (Eşey Kromozomları)

Canlının cinsiyetini ve cinsiyeti ile ilgili özelliklerini belirleyen genleri taşıyan kromozomlardır.
İnsanda vücut hücresi 2n = 46 kromozomludur.

Haploid (Monoploid) Hücre

• Homolog kromozomlardan sadece birini taşıyan hücrelerdir.
• n kromozomludur.
• Üreme hücreleri (sperm, yumurta, polen, spor) n kromozomludur.
• Üreme hücrelerine gamet denir. Gametler mayoz bölünmeyle oluşurlar.