Hücre Zarı

Bütün hücreler plazma zarı veya hücre zarı adı verilen çok ince bir zarla çevrilidir. Hücre zarı, ancak elektron mikroskobu ile ayırt edilebilen bir yapıdır.
Hücre zarının yapısı ile ilgili iki model vardır.

1. Birim zar modeli

Hücre zarının yapısı hakkında Danielli ve Dawson tarafından ortaya konan ilk bilimsel modeldir. Bu modele göre hücre zarının ortasında bir fosfolipit ve bunun her iki tarafında da birer protein tabakası bulunur. Bu model hücrenin işlevsel bir parçası olan hücre zarının işleyişini tam olarak açıklayamamıştır. Bundan dolayı günümüzde geçerliliğini kaybetmiştir.

2. Sıvı (Akıcı) Mozaik Zarı Modeli

Singer ve Nicolson tarafından ortaya konan ve günümüzde geçerli olan zar modelidir. Bu modele göre hücre zarı, temel olarak iki sıra fosfolipitten meydana gelmiştir.
Fosfolipitin suda erimez kutup (apolar) ve suda eriyen kutup (polar) olmak üzere iki kutbu vardır. Fosfolipitin yağ asitlerini taşıyan polarize olmamış kutbu apolardır.
Bir tabakadaki fosfolipitin apolar kutbu diğer tabakadaki fosfolibitin apolar kutbuna dönüktür. Yani apolar kutuplar karşı karşıya bulunur. Suda eriyen (polar) kutuplar ise dışa dönüktür.

Bu yağ tabakası zara esneklik vererek zarın hareketli bir yapıda olmasını sağlar.
Bu tabakalara gömülü olarak proteinler bulunur. Zarın dış yüzeyinde ise yağ ve proteinlerle birleşmiş karbonhidratlar bulunur. Karbonhidratlar proteinlerle birleşerek
glikoproteinleri, yağlarla birleşerek glikolipitleri oluştururlar. Bu moleküller zar yüzeyinin türlere hatta hücre gruplarına ilişkin özgüllüğünü sağlarlar.

• Glikoproteinler, hücreye antijen özelliği kazandırır, hücrelerin birbirlerini tanımasını, hormonlara cevap oluşturmasını sağlarlar.
• Glikolipitler hücre zarının sadece dış kısmında bulunur.
• Glikoplipitler hücrenin çevre ile iletişim kurmasını sağlarlar.
• Düşük pH da, hücre için uygun olmayan koşullarda hücreyi korurlar.
• Hücre zarı üzerinde bulunan ve madde giriş çıkışına izin veren küçük deliklere por denir. Por, büyük proteinlerin zarda enine uzanmasıyla meydana gelen yapılardır.
• Hayvan hücrelerinin zarında fosfolipitler arasında kolesterol molekülleri bulunur. Steroid yapıda olan bu moleküller hücre zarına mekanik destek sağlar, fosfolipitlenin hareketini sınırlandırır. Bitki hücrelerinin zarında kolesterol bulunmaz.

Hücre zarının özellikleri

• 
  Canlıdır.
• 
  Seçici – geçirgendir.
• 
  Esnektir.
• Hücre zarının görevleri
• 
  Hücreyi dış ortamdan ayırıp bir bütün halinde tutar.
• 
  Hücreye şekil verir.
• 
  Hücreyi dış etkilerden korur.
• 
  Hücreyle çevresi arasında madde alışverişini düzenler.
• 
  Zar proteinleri sayesinde hormonları tanır.
• 
  Komşu hücreleri ve yabancı proteinleri tanır.
• 
  Uyarı iletimi yapar.
• 
  Salgı işlevi vardır.