Devredeki Parlaklık

• Devredeki pil sayısı artınca ampulün parlaklığı artar.

Özdeş pil ve özdeş ampullerle Şekil I – a ve Şekil I – b’deki devreler oluşturuluyor.
Şekil I – b’de ampulün verdiği ışığın Şekil I – a’dakinin verdiği ışıktan parlak olduğunu gözlemleriz.

• Devredeki ampul sayısı artınca ampulün parlaklığı azalır.

Özdeş pil ve özdeş ampullerle Şekil II – a ve Şekil II – b’deki devreler oluşturuluyor. Şekil II – b’deki her bir ampulün verdiği ışığın Şekil II – a’daki ampulün verdiği ışıktan daha az parlak olduğunu gözlemleriz.

Yukarıdaki gibi bir deney düzeneği hazırlayarak ampulün parlaklığının pil ve
ampul sayısı dışında kullanılan tele ait hangi özelliklere bağlı olduğunu inceleyelim.

• Telin boyu artınca ampulun parlaklığı azalır.

Şekil IV – a ve Şekil IV – b’deki gibi timsah ağızlarına aynı bakır telden kesilmiş
K ve L telleri konuluyor.
Şekil IV – a’daki lambanın Şekil IV – b’dekinden daha fazla (parlak) ışık verdiğini görürüz.

• Telin kesit alanı (kalınlığı) arttıkça parlaklığı aynı oranda artmaktadır.

Şekil V-a ve Şekil V-b deki gibi aynı bakır maddeden kesilmiş boyları aynı fakat
kesit alanları (kalınlıkları) farklı L ve M telleri konuluyor. Şekil V-b deki lamba,
Şekil V-a da ki lambadan daha fazla (parlak) ışık vermektedir.

• Telin cinsi değişince lambanın parlaklığı değişmektedir.

Şekil VI – a ve Şekil VI – b’deki gibi timsah ağızlarına aynı boy ve aynı kesit
alanına sahip biri bakır diğeri alüminyum tel bağlanıyor.

Şekil VI – a daki lambanın Şekil VI – b deki lambadan daha fazla (parlak) ışık vermektedir.

Devrede bulunan ampulün parlaklığı; devredeki iletkenin boyu arttıkça azalmakta,
kesit alanı arttıkça, artmakta; telin cinsi değiştirse değişmektedir.

NOT:

Devredeki iletken telin kesit alanı arttıkça elektrik iletimi daha kolay olur.

ÖRNEK SORU

I. Aynı pile hangi tel takılırsa takılsın tüm ampuller aynı parlaklıkta ışık verir.
II. İletken telin kesitini arttırırsak elektrik enerjisinin iletimi daha zor olur.

Yukarıdaki ifadelerle ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılır?
B) Yalnız II doğru
D) İkisi de yanlış
A) Yalnız I doğru
C) İkisi de doğru

ÇÖZÜM

İletkenin kesit alanı değişirse ampullerin parlaklığı değişir. I. yanlış İletkenin kesit alanı arttıkça elektrik enerjisi daha kolay iletilir.

YANIT A

ÖRNEK SORU

Yukarıda bir bulmacanın çözümü verilmiştir.

Buna göre iletken tele ait bulmacada verilen hangi numaralı özellik lambanın parlaklığını etkilemez?
A)1
B) 2
C) 3
D) 4

ÇÖZÜM
İletkenin boyu, kesit alanı ve cinsi (yapıldığı madde) değişirse lambanın parlaklığı değişir.
İletkenin renginin parlaklığa etkisi yoktur.
Yanıt A

ÖRNEK SORU

Yukarıda K, L ve M iletken telleri verilmiştir. K, L ve M basit bir elektrik devresinde timsah ağızlarına ayrı ayrı bağlandığında lambanın L ve M’de aynı K’de ise daha az parlak ışık verdiği görülüyor.
Buna göre,
I. K ile L aynı maddeden yapılmış olabilir.
II. Lile M farklı maddelerden yapılmıştır.
III. K ile M farklı maddelerden yapılmış
olabilir.
ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) I ve II
C) II ve III
B) I ve III
D) I, II ve III

ÇÖZÜM

K ile L aynı cins maddeden yapılmış ise L bağlıyken ampulün daha az ışık vermesi gerekir (L’nin boyu K’dan büyük olduğundan).
K bağlıyken ampul L’dekine göre daha az ışık verdiğine göre K ile L farklı cins iletkenden yapılmıştır. I. ifade
L ve M aynı cins maddeden yapılmış ise M’nin kesit alanı L’ninkinden büyük olduğundan
M’nin bağlı olduğu durumda lambanın parlaklığı L’nin bağlı olduğundakinden fazla olması gerekir. L ve M bağlı olduğunda lambanın parlaklığı aynı
olduğundan Lve M farklı cins maddeden yapılmıştır. II. ifade doğru M’in hem boyu hem kesit alanı L’nin kinden büyüktür. L ve M ile ilgili kesin birşey
söyleyemeyiz. III. ifade doğru
Yanıt B

ÖRNEK SORU

Elektrik devresinde bir ampulün parlaklığını değiştirmek için,

I. Pil sayısı
II. Ampul sayısı
III. İletken telin kesit alanı

niceliklerinden hangilerinde değişiklik yapılabilir?

A) I ve II
C) II ve III
B) I ve III
D) I, II ve III

ÇÖZÜM

Ampul parlaklığı pil sayısı arttıkça artarken, ampul sayısı artıkça azalmaktadır.
Telin kesit alanı arttıkça ampulün parlaklığı azalmaktadır. I. II ve III. niceliklerinin hepsinde değişiklik yapılabilir.
Yanıt D

Yukarıda üzerlerinde bilgiler olan vagonlar vardır.

Buna göre, bu vagonlar kullanılarak oluşturulacak “Doğru İfadeler Treni” aşağıdakilerden hangisi olabilir?

ÇÖZÜM:

Pil sayısı ile ampulün parlaklığı doğru; ampul sayısıyla ampulün parlaklığı ters orantılıdır. 1 ve 2 nolu trendeki bilgile doğrudur.

İletkenin cinsi değişirse ampulün parlaklığı değişir. 3 nolu trendeki bilgi doğrudur.
İletkenin kesit alanıyla ampulün parlaklığı doğru orantılıdır. 4 nolu trendeki bilgi yanlıştır.

Buna göre, trenin şekli yukarıdaki gibi olur.
YANIT C