İlgeç (Edat)

Öteki türlerdeki kelimelerden farklı olarak cümlede anlam ilişkisi kuran sözcüklere edat adı verilir. Dilimizde sınırlı sayıda edat vardır. Sınavlarda daha çok anlamsal özellikleri sorulur.
Belli başlı edatlar:

Yukarıda Türkçedeki edatların sınışandırılmış bir listesi verilmiştir. Buradaki bazı sözcükler farklı görevlerde karşımıza çıkabilmektedir. (ile, yalnız, ancak, bir, değil, karşı,doğru, başka vb.)

a. İle

Eş görevli iki unsuru birbirine bağladığında ve yerine “ve” getirilebildiğinde bağlaç olur. Bu durumda “ile”nin sağındaki ve solundaki sözler aynı öğede yer alır. “İle” farklı iki öğede yer aldığında; hal, araç, birliktelik ve sebep anlamları kattığında edat olur.

b. Yalnız

“Sadece” anlamı katarsa edat; “ama, fakat” anlamı katarsa bağlaç olur. Ayrıca sıfat, zarf ve isim de olabilir.

c. Ancak

Sadece anlamı katarsa edat, “ama” anlamı katarsa bağlaç olur. “En az” veya “en çok” anlamları içerirse zarf olur.

d. Bir

“Sadece” anlamı içerdiğinde edat olur. Ayrıca isim, belgisiz sıfat, sayı sıfatı, bağlaç ve zarf da olabilir.

e. Karşı

“-e karşı” biçiminde kullanılırsa edat olur. Bundan başka isim, sıfat ve zarf da olur.

f. Başka

“-den başka” biçiminde kullanılırsa edat olur. Bazen isim, sıfat, zarf ve zamir de olabilir.

g. Doğru

“e doğru” kullanımı edattır. Diğerleri gibi isim, sıfat, zarf da olabilir.

ğ. Değil

ÖRNEK: “Televizyon reklamları radyo ile yapılanlardan daha etkili oluyor.”
“ile” sözcüğü, aşağıdaki kullanımlardan hangisinde bu cümledekiyle aynı görev ve anlamdadır?
A) Bugün radyo ile televizyonun hayatımızdaki yeri ve önemi yadsınamaz.
B) Ona göre ahlak, düşündüğü ile yaptığı arasındaki benzerliktir.
C) Sinekli Bakkal ile Tatarcık, Halide Edip’in toplumsal konulu iki romanıdır.
D) O, deyimleri ve tekerlemeleri ile İstanbul Türkçe’sinin güzelliğini yansıtmıştır.
E) Onu en çok ilgilendiren, gazetenin gülmece sayfası ile spor haberleridir.
1982 ÖSS
CEVAP: Verilen cümlede “ile” edat görevindedir. Dolayısıyla D seçeneğinde edat göreviyle kullanılan “ile”, bizi doğru cevaba götürmektedir.
Yanıt D