İlk Çağda Anadolu

• Anadolu’da siyasi yapılanma, şehir devletleri hâlinde olmuştur. Mezopotamya kavimlerinden Asurlular ve Babilliler, zaman zaman Anadolu’da siyasi üstünlük kurmuşlarsa da uzun süreli kalıcı olamamışlardır. Anadolu’da ilk güçlü siyasî birlik Hititler tarafından kurulmuştur.

1. Hititler

• Orta Anadolu’da Kızılırmak havzasına sahip olmuşlardır. Hititler Anadolu’ya Kafkaslar üzerinden gelmişlerdir.
• MÖ 3.000 – 2.000 yılları arasında Anadolu, Hint – Avrupa dillerini konuşan ve Hattilerin ülkesini ele geçirdikten sonra kendilerine Hitit adı verilen halkın istilâsına uğradı. Hititler, MÖ1.800 yıllarında Hattuşaş (Boğazköy) başkent olmak üzere bir devlet kurdular.

Hitit Krallığı, feodal beyliklerden oluşmuş bir devletti.Daha
sonraları bu beylikler kaldırılmış, yerlerine valiler atanmıştır.

Bu değişiklikle ulaşılmak istenen amaç aşağıdakilerden hangisidir?

A) Beylerden, daha önemli görevlerde yararlanmak
B) Saltanat kavgalarını önlemek
C) Beyler arasında anlaşmazlık çıkmasını önlemek
D) Merkezi yönetimi güçlendirmek
E) Yönetimde, yetenekli kişilere görev vermek

Çözüm:
Hititler’de feodal beyliklerin ortadan kaldırılarak yerine valilerin atanması merkezi yönetimi güçlendirmek amacıyla yapılmıştır.
Yanıt D

• Hitit Devleti’nin kurucusu I. Hattuşili (Labarna)’dir.
• Hititler, I. Murşil zamanında Halep’i aldıktan sonra sınırlarını Mezopotamya’ya kadar genişlettiler.
• MÖ 1.400 yılı başlarında II. Tuthalia’nın başa geçmesiyle, Hitit tarihinde imparatorluk dönemi başladı. Bu dönemin en önemli siyasi olayı, Mezopotamya’ya hâkim olabilmek için Mısır’la karşı karşıya gelindi. Bu savaşın nedeni Hitit Devleti ile Mısır’ın rakip duruma gelmeleri ve Kuzey Suriye’yi kendi topraklarına katmak istemeleridir. Bu durumun neden olduğu savaşlar 16 yıl sürdü. MÖ 1280’de Kadeş Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma, tarihte bilinen ilk yazılı antlaşmadır.

Hititlerin ilk zamanlarında,

I. fehedilen topraların yönetiminin prenslere verilmesi,
II. prenslerin kendilerine verilen topraklara karşılık, savaş sırasında kralın ordusuna katılacak asker ve araba temin edilmesi,
III. ekonomilerinde hayvancılığın önemli bir yer tutması

durumlarından hangilerinin feodal timar sisteminin uygulandığını gösterdiği savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III

Çözüm:
Tımar sistemi kökeni Hititler’e dayanan uygulamalardan biridir. Öncüllere baktığımızda fethedilen yerlerin prenslere bırakılması, prenslerin toprak karşılığı asker yetiştirmeleri ve orduyu finanse etmeleri tımar sistemini gösterir. Ama ekonomide hayvancılığın önemli bir yer tutması tımar sistemine örnek olamaz.
Yanıt D

• Hititler, MÖ 1.200 yıllarında Ege Göçleri sonucunda yıkıldı.
• Hititlerin bir kısmı Güneydoğu Anadolu’ya çekilerek
• Malatya, Maraş, Zincirli, Sakçagözü ve Kargamış’ta kent devletleri olarak varlıklarını sürdüler.
• Anadolu’ya Pers egemenliği yerleşince bu kent devletleri tamamen Pers yönetimine girdi.

2. Frigyalılar

• Frigler, MÖ 1.200 yıllarında Balkanlar gelerek Anadolu’ya yerleşmişlerdir.
• Frigler, Anadolu’da Sakarya havzası ve civarına hâkim oldular.
• Frigya Devleti Gordios tarafından kurulmuştur.
• Friglerin başkenti Gordion’dur.
• Kral Midas döneminde Frigyalılar, bütün Orta Anadolu ve Güney Doğu Anadolu’ya egemen, güçlü bir krallık düzeyine ulaşmışlardı.
• Frigya Devleti’nin yıkılmasından sonra Giges adlı bir kral, Lidya Devleti’ni kurdu.

• MÖ 600’de Lidyalıların egemenliğine giren Frigya Devleti’ne, Kafkaslar üzerinden Karadeniz’in kuzeyine gelen Kimmerler son verdiler.

3. Lidyalılar

• Batı Anadolu’da Gediz ve Menderes ırmakları arasındaki bölgeye hâkim olmuşlardır.
• En güçlü hükümdarları Krezüs’tür.
• Başkentleri Sardes’tir. Başkent Sardes, kültür ve sanat merkezi durumundaydı.

4. İyonlar

• İlk Çağda, Ege Denizi kıyılarında hâkimiyet kurmuşlardır.
• Ön Asya ticaret yollarının sona erdiği bu topraklarda İyonyalılar, kısa zamanda gelişmiş bir uygarlık oluşturmuşlardır.
• Şehir devletleri hâlinde yaşayan İyonyalılar, siyasi birlik kuramamışlardır.
• İyon kentleri önemli ticaret yolları üzerinde kurulmuştur. Doğudan gelen ticaret yolları İyon kentlerinde sona eriyordu. Bu durum İyonyalıları denizciliğe yöneltti. Deniz ticaretinin gelişmesinin sonucu olarak İyonyalılar, Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında koloniler kurdular. Millet (Miletos), Efes (Efeos), Foça İzmir (Smyrna), önemli İyon kentleriydi.
• İyonyalılar, Akdeniz ve Karadeniz’de koloniler kurarak ekonomik açıdan güç kazandılar.
• Uzun süre bağımsız yaşayan İyon kentleri, MÖ VII. yüzyıldan itibaren Lidyalıların egemenliği altına girmiştir. Daha sonra ise Pers İmparatorluğu’na bağlandılar.

İlk Çağ’da İyonya’da; Tales ilk kez güneş tutulmasını hesaplamış, Pisagor ilk kez dünyanın yuvarlak olduğunu ileri sürmüştür.

İyonya’daki bu gelişmeler aşağıdakilerden hangisini göstermektedir?

A) Çeşitli etnik grupların bir arada yaşadığını
B) Bilimsel çalışmalar yapıldığını
C) Yöneticilerin çok sık değiştiğini
D) İlk yerleşim yerlerinin burada kurulduğunu
E) İnsanların gelir düzeyine göre sınışara ayrıldığını

Çözüm:
İyonya’da Tales’in güneş tutulmasını hesaplaması, Pisagor’un dünyanın yuvarlak olduğunu ileri sürmesi İyonya’da bilimsel çalışmalar yapıldığını gösterir.
Yanıt B

5. Urartu

• MÖ IX. yüzyılda Doğu Anadolu’da, Van Gölü çevresine hâkim olmuşlurdır.
• Urartu Devleti’nin başkenti, Tuşpa (Van) idi. Devletin kurucusu I. Sardur’dur.
• Urartular yaklaşık iki yüz yıl boyunca Doğu Anadolu’da varlıklarını sürdürdüler.
• Urartular, MÖ 600’de Anadolu’yu istila eden Medler tarafından ortadan kaldırılmıştır.

Urartuların mezarlarını oda ve ev biçiminde yapıp içine
çeşitli eşyalar koymaları aşağıdakilerden hangisinin
bir göstergesidir?

A) Ticarette değiştokuş usulünü uyguladıklarının
B) Mimarlıkta geliştiklerinin
C) Birden fazla tanrıya inandıklarının
D) Barış içinde yaşadıklarının
E) Hayatın ölümden sonra da devam ettiğine inandıklarının

Çözüm:
Urartuların mezarlarını oda ve ev biçiminde yapmaları ve bunların içine çeşitli eşyalar koymaları hayatın ölümden sonra devam ettiğine inandıklarını gösterir.
Yanıt E