İmpuls Oluşumu ve İletimi

• Sinir teli boyunca meydana gelen elektriksel ve kimyasal değişmelere impuls denir.
• Sinir hücreleri bütün uyartıları alamaz. İmpuls oluşabilmesi için, uyartı şiddetinin belli bir düzeyden fazla olması gerekir.
• Sinir hücrelerinin alabildiği minimum değerdeki uyartı şiddetine “eşik şiddeti ” ya da “eşik değer” denir.
• Eşik şiddetinin altındaki uyarılar impuls oluşturmaz. Eşik şiddetinin üstündeki uyarılar impuls hızını ve etkisini değiştirmez, impuls sayısını arttırır.

Örnek
Yanağın okşanması ve tokat vurulması. Yanağın okşanması ile sadece dokunma duyusu uyarılır. Tokat ile derideki çok sayıda reseptör uyarılır ve impuls sayısı artırılır.
Uyartı eşik şiddetinin altındaysa hiç iletilmez, eşik şiddetini aşarsa hangi şiddete olursa olsun, hep aynı biçim ve hızla iletilir. Buna ya hep, ya hiç prensibi denir.

• İmpuls akson boyunca ilerlerken; glikoz, O2, ATP kullanılır. CO2 oluşur ve sıcaklık artar.
• İmpuls sayısını etkileyen faktörler; uyartının kuvveti, uyartının tekrarlanma sıklığı, uyartının süresi, uyartı alan reseptör sayısının artması gibi.
• İmpuls hızını etkileyen faktörler; aksonun miyelinli olup olmaması, akson üzerindeki ranvier boğum sayısı ve akson çapı.

Sinir Telinde İmpuls Oluşumu Sırasında Görülen Değişiklikler

• Dinlenme halinde olan sinir hücresinin dışı (+), içi(–) yüklüdür.
• Sinir hücresi zarının iki tarafından yük dağılımını ayarlayan mekanizma, sodyum – potasyum pompası olarak bilinir.
• Dinlenme halindeyken bu pompa sodyumu (Na+) içten dışa, potasyumu (K+) dıştan içe doğru pompalar.
• Ancak hücre dışına pompalanan (+) iyonlar, hücre içine pompalanan (+) iyonlardan fazla olursa, dış kısım (+), iç kısım (–) olur.

Bir Sinir İmpulsunun İletilme Modeli

• Depolarize olan bölgelerde impuls geçtikten sonra tekrar eski haline döner.
• Yani dinlenme haline döner. Buna repolarizasyon (yeniden kutuplaşma) denir. İmpuls iletiminde kutuplaşma, kutuplaşmanın bozulması ve yeniden kutuplaşma olayları birbirini izler.
• İmpulsun Bir Nörondan Başka Bir Nörona Geçişi (Sinaps)
• Bir nöronun dendriti ile diğer nöronun aksonunun karşılaştığı yere sinaps denir. Sinapstan impuls geçişi, aksondan dendrite doğrudur. Sinapslardan impuls geçişini sinir uçlarından salgılanan sinir hormonları (nörotransmitter) sağlar.
• En önemli nörotransmitterler; asetilkolin, norepinefrin, histamin, dopamin, seratonindir.

• Aksonların sinapstaki ucuna “sinaptik yumru” denir. Nöron boyunca ilerleyen impuls, akson ucuna geldiğinde kesecikler içindeki nörotransmitterler ekzositoz yoluyla sinaps boşluğuna salınır.
• Nörotrasmitterler sinaps yarığından ikinci sinir hücresinin dendrit zarında bulunan reseptörlere tutunurlar. Aynı şiddette ve özellikte bir uyartı oluştururlar.
• İmpulsun sinapstan iletimi, sinir hücresindeki iletiminden daha yavaş olur.
• Sinapslarda meydana gelen impuls iletiminde kimyasal olaylar görülür.
• İmpuls iletimi bittikten sonra, sinapslara salgılanmış olan nörotrasmitterler, enzimlerle parçalanır.
• Duyu organlarının uyarılmasıyla oluşan impulslar, sinapslarageldiklerinde bir “seçici direnç” ile karşılaşırlar.
• Akson boyunca gelen impulslar, sinapstan geçip sadece ilgili olan nöronu uyarır.
• İmpulsun bu şekilde sinapstan geçmesine “kolaylaştırıcı sinaps” denir.
• Eğer ikinci nöron, o impulsla ilgili değilse impuls alınmaz. Buna “durdurucu sinaps” denir.
• Yani burada impulsların seçilmesi söz konusudur. Bütün kaslar ve bezler yerine, sadece ilgili kas ve bezin sinir merkezi uyarılır.
• Vücudun diğer kısımları gereksiz uyarılmalardan korunmuş olur.

Örnek
Elimize iğne batınca, sadece elimizi çekeriz.
Sinapslardaki iletim hızını etkileyen faktörler; pH, O2 miktar, kafein, morfin gibi etkenlerdir.