İnsanda Sindirim Sistemi

• İnsanda sindirim sistemi ağız, yutak, yemek borusu, mide,ince bağırsak, kalın bağırsak ve rektum (anüs) olmak üzere çeşitli kısımlardan oluşur.
• Tükürük bezleri, mide bezcikleri, karaciğer ve pankreas ise salgılarıyla sindirime yardımcı yapılardır.
• Sindirim sisteminin çalışmasını sinir sistemi ve endokrin sistem denetler.

sindirim sistemi bölümleri

Ağız

• Ağız besinlerin alındığı ve sindirimin başladığı yerdir. Burada hem kimyasal hem de mekanik sindirim gerçekleşir.
• Dişler, dil, sert damak yapısı mekanik sindirimde, tükürük salgısında bulunan pityalin (amilaz) enzimi ise kimyasal sindirimde görev yapar.

• Dil, besinlerin tadının alınmasında, karıştırılması ile yüzeyinin genişletilmesinde ve besinlerin yutağa ilerlemesinde etkilidir.
• Dişler çiğneme olayına yardımcı olur. Çiğneme olayına dil, çene ve yanak kasları da katkıda bulunur.
• Dudaklar, ağızda öğütülen sıvının dışarı akmasını engeller.
• Ağız içinin belirli bir pH değeri vardır. Bu değer 6 – 8 arasında değişir. Ağız pH ının aside kayması durumunda ağız şorasında yer alan bakteriler aşırı çoğalabilir ve diş çürümesi, ağız içi yaralar, dil yaraları gibi hastalıklara yol açabilir. Bu nedenle ağız temiz tutularak pH dengesi sağlanmalıdır. Çok sıcak ve çok soğuk besinler tüketilmemelidir.

Ağızda Sindirime Yardımcı Kısımlar

Dişler

• Dişler ağızda mekanik sindirimi başlatır.
• Kesici, köpek dişleri ve azı dişleri şeklinde çeşitleri vardır. Kesici dişler; besini kesmek için, köpek dişleri; besinleri parçalamak için, azı dişleri ise besinleri öğütmek için görevlidir. Yetişkin bir insanda 32 diş vardır. Bunun yarısı üst, yarısı alt çenede yer alır.

Bir dişin kesiti incelendiğinde; dışta mine, altında fil dişi (dentin) ve en içte diş özü (pulpa) yer alır.
Diş minesi sert ve parlak bir yapıya sahiptir. Sıcak ve soğuk besinlere duyarlıdır. Zarar görebilir.
Dişin kemik kısmı ise dentin (fil dişi) dir. İç tabaka olan diş özünde ise kılcal damarlar ve sinirler yer alır.

Tükürük Bezleri:

• Kulak altı, dil altı, çene altı olmak üzere üç çift tükürük bezi vardır. Tükürük içinde bulunan amilaz (pityalin) enzimi karbonhidratlardan pişmiş nişastanın ağızda sindirimini başlatır. Tükürük kuru besinlerin ıslatılmasını, ağız içinin kurumasının engellenmesini, konuşmanın kolaylaştırılmasını sağlar.

Dil

• Besinlerin tadını alma 
• Besinlerin yutulmasına ve yüzeyinin genişletilmesine yardımcı olma
• Besinlerin yutağa ilerlenmesinde rol oynar.

Yutak

• Solunum ve sindirim sisteminin ortak açıldığı boşluktur.
• Düz kas yapıdadır. Lokmalar yutağa geldiğinde yutkunma reşeksi başlar.
• Yutkunma sırasında soluk borusu kaslar yardımıyla yukarı kalkarak epiglottis denen kapakla kapatılır.
• Besin böylece yemek borusuna geçer.

Yemek Borusu

• Yaklaşık 25 cm uzunluğunda ve 2 cm çapında bir organdır.
• Dıştan içe doğru yapısında; bağ doku, düz kas tabakası ve örtü epiteli bulunur.
• Yemek borusunda bulunan düz kaslar kasılıp – gevşeyerek besinin ilerlemesine yardım eder.
• Düz kasların birbiri ardına kasılıp gevşemesi hareketine peristaltik hareket denir.
• Peristaltik hareket, yemek borusundan mideye besinlerin geçişinde etkilidir.
• Peristaltik hareket ters yönde olursa; kusma olayı meydana gelir.
• Yemek borusunda, kimyasal sindirim olmaz.

Mide

• Yaklaşık 1200 cm3 hacmindedir. En uzun kısmı 20 – 25 cm civarındadır. Yemek borusu ile birleştiği yere kardia ince bağırsak ile birleştiği yere pilor denir.

• Mide iç yüzeyinde silindirik epitel hücreleri bulunur. Bu hücreler tüp şeklinde girintilerle mide bezlerini oluşturur.
• Mide bezlerinden HCl (hidroklorikasit), pepsin, mukus, lap (renin) (süt çocuklarında) salınır.
• Mideye besin ulaştığında mide duvarından kana gastrin hormonu salınır. Bu sayede midede sindirim için gerekli salgıların salınımı gerçekleşir.
• Epitel dokunun dışında boyuna ve çapraz bulunan kaslar vardır. Bu kasların kasılmasıyla mekanik sindirim gerçekleşir.
• Midede pepsin enziminin etkisiyle de kimyasal sindirim gerçekleşir.
• HCl: Pasif enzim olan pepsinojeni aktif hale (pepsin) dönüştürür. Mideye gelen mikroorganizmaları öldürür.
• Mukus salgısı; mideyi asit ortamdan korur. Sindirim öncesinde salınarak mide iç yüzeyini örter.
• Mide iç yüzeyi asit ortamdan korunmazsa bakterilerin çoğalması na uygun ortam oluşur ve gastrit – ülser gibi mide rahatsızlıkları ortaya çıkabilir.

İnce Bağırsak

• Yaklaşık olarak 7,5 m boyunda ve 3 cm çapındadır. İnce bağırsak üç bölümden oluşur. İnce bağırsağın 22 cm lik bölümüne onikiparmak bağırsağı (duedonum) denir.
• Onikiparmak bağırsağına, karaciğer ve pankreastan salgılar gönderilir. Karaciğerden safra, pankreastan amilaz, lipaz, tripsinojen, kimotripsinojen enzimleri gönderilir.
• İnce bağırsakta besinlerin emiliminin olduğu yere jejenum (boş bağırsak) ince bağırsağın kalın bağırsakla birleştiği yere ise ileum (kıvrımlı bağırsak) adı verilir.
• İnce bağırsakta emilim yüzeyini genişleten girinti ve çıkıntılar vardır.
• Bu yapılara villus denir. Villus ise çok sayı da mikrovillus zar yapısına sahip epitel hücreler, kan damarları ve lenf damarları bulundurur.
• Emilim yüzeyi villusta 10 m2, mikrovilluslarda ise 150 kat daha fazla olmaktadır.

İnce bağırsak içten dışa doğru silindirik epitel doku, düz kaslar ve bağ dokudan oluşan peritona sahiptir. İçte bulunan epitel hücreleri arasındaki goblet hücreleri mukus salgılar.
Bu sayede besinlerin hareketi kolaylaşır.
İnce bağırsakta sindirim tamamlanır ve besinlerin emilimi gerçekleşir.
İnce bağırsak; maltaz, laktaz, sakkaraz (sükraz), erepsin gibi enzimler salgılayarak kimyasal sindirimi sağlar.

Kalın Bağırsak

• İnce bağırsakta sindirilemeyen besinlerin artıklarının toplandığı ve taşındığı yerdir. 1,5 – 2 m uzunluğunda, 8 – 10 cm çapındadır. Kalın bağırsak üç kısımdan oluşur.
• Körbağırsak (çekum), kolon ve rektum. Körbağırsağın bulunduğu yerde apandiks denilen bir çıkıntı vardır. Apandiks iltihaplanırsa apandisit hastalığı ortaya çıkar.
• Kalın bağırsak, su, mineral ve bazı vitaminlerin emildiği organımızdır. Kalın bağırsakta B ve K vitamini sentezleyen yararlı bakteriler yaşamaktadır.