Çevremize baktığımızda canlılardan kendilerine benzer bireyler meydana geldiğini görürüz. Bir filin yavrusunun zürafa, bir kedinin yavrusu fare olmaz.

Canlıların neslini devam ettirebilmek için kendine benzer bireyler meydana getirmelerine üreme denir.
Üreme canlının temel özelliklerinin gelecek nesillere aktarılmasını, böylece türün devamlılığını sağlar.

Üreme yaşam için gerekli olmayan, ancak neslin devamı için gerekli olan bir olaydır.
Üreme canlıların ortak özelliklerinden biri olmasına rağmen bireyin yaşamsal olaylarını etkilemediğinden tüm canlılarda gerçekleşmek zorunda değildir.

Dişi ve erkek bireylerde, üremeyi gerçekleştirebilecek yapıda farklı üreme hücreleri oluşur.
Erkek üreme hücresine sperm, dişi üreme hücresine yumurta denir.

Yumurta

Dişilerin üreme organında üretilen dişi üreme hücresidir.

Büyük ve hareketsizdir.

Kamçısı yoktur.

Yapısında hücre zarı, sitoplazma ve
çekirdek olmak üzere üç kısım vardır.

Sitoplazma miktarı fazladır.

Sperm

• Erkek üreme organlarında üretilen erkek üreme hücresidir.
• Baş, boyun ve kuyruk olmak üzere üç kısımdan oluşur.
• Baş kısmı hücre zarı, sitoplazma ve çekirdekten oluşur.
• Küçük ve hareketlidir. Kuyruk spermin hareket etmesini sağlar.

Dişi Üreme Organı

Dişi üreme organı; yumurtalık, yumurta kanalı, döl yatağı (rahim) ve döl yolu (vajina) olmak üzere dört kısımdan oluşur.

Yumurtalık

Yumurta hücresinin üretildiği yerdir. Dişi bireyde sağda ve solda olmak üzere iki
yumurtalık vardır.

Yumurta kanalı

Yumurtalıklarda üretilen yumurta bu kanaldan geçerek döl yatağına ulaşır. Döllenme yumurta kanalında gerçekleşir.

Döl yatağı

Embriyonun tutunup geliştiği ortamdır.
Embriyo doğuma kadar burada büyür ve
gelişimini tamamlar.

Döl yolu (Vajina)

Vücut dışından döl yatağına kadar uzanan
esnek yapıda bir tüptür. Spermler
buradan geçerek döl yatağı ve yumurta
kanalına ulaşırlar.

Erkek Üreme Organı

Erkek üreme organı; testisler (er bezi),
sperm kanalı, salgı bezleri ve penis olmak
üzere dört kısımdan oluşur.

Testis (Erbezi)

Spermlerin üretildiği kısımdır. Vücut sıcaklığında sperm üretilemediği için vücut dışında bulunur. İki tanedir.

Sperm kanalı

Spermlerin penise geçmesini sağlar.

Salgı bezleri

Spermlere kaygan bir ortam oluşturarak
hareketlerini kolaylaştırır.

Penis

Spermlerin ve idrarın vücut dışına atılmasını
sağlar.

Örnek Soru:
Aşağıda insanda üreme ile ilgili bir kavram
haritası verilmiştir.

Buna göre kavram haritasında numaralandırılan
kutulara yazılması gerekenler
hangi seçenekte doğru verilmiştir?

Çözüm:
Yumurta üreten dişi üreme organı yumurtalık,
sperm üreten erkek üreme organı
testistir.
Yanıt A

Örnek Soru:

Tabloda insanda üreme sistemi yapılarına
ait özellikler verilmiştir.

Buna göre, tabloda
ile belirtilen organlar aşağıdakilerden
hangisi olamaz?
A) Salgı bezleri
B) Yumurta kanalı
C) Döl yatağı
D) Vajina

Çözüm:

Salgı bezleri spermin hareketini kolaylaştıran salgılar üretir. Yumurta kanalında, yumurta spermle birleşir. Embriyo,
döl yatağına tutunarak gelişimini tamamlar.
Tabloda vajinanın özelliği verilmemiştir.
Yanıt D

DÖLLENME VE GELİŞME

Dişi bireyde genellikle her ay bir yumurta olgunlaşır. Olgunlaşan yumurta yumurta kanalına aktarılır. Yumurta kanalında bulunan siller sayesinde yumurtanın ilerlemesi sağlanır. Eğer yumurta kanalında ilerlemekte olan yumurta spermle karşılaşırsa birleşip kaynaşır. Yumurta kanalında bulunan çok sayıda spermden sadece biri yumurta hücresiyle birleşebilir. Yumurta hücresinin sperm hücresi ile birleşip kaynaşması olayına döllenme denir. Döllenme sonucu oluşan hücreye zigot (döllenmiş yumurta) denir. Zigot ard arda bölünmeler geçirerek gelişir. Zigot çok hızlı bir bölünme evresine girer. Zigotun gelişmesi sonucu oluşan yapıya embriyo denir. Embriyo döl yatağına tutunarak doğuma kadar gelişimini sürdürür.

Gelişmenin ilk sekiz haftasında birey embriyo olarak adlandırılır. Doğuma kadar fetüs, doğumdan sonra ikinci yıla kadar ise bebek olarak adlandırılır.

Döl yatağının iç dokusu kalınlaşır, kan damarı bakımından zenginleşir. Böylece embriyonun yerleşerek beslenip gelişeceği bir ortam hazırlanmış olur.

Embriyo ile anne arasındaki madde alış verişi plasenta aracılığı ile sağlanır. Plasentanın (göbek kordonu) içinde embriyonun ve annenin kan damarları bulunur.Besin maddeleri ve oksijen anneden embriyoya, artık maddeler embriyodan anneye plasenta aracılığı ile geçer.

Anne adayı sağlıklı bir bebeğe sahip
olmak için;

• Dengeli ve düzenli beslenmelidir.
  Çünkü embriyo da anneden besin
  almaktadır.
• Sigara, uyuşturucu ve alkol gibi kötü
  alışkanlıklardan uzak durmalıdır.
• Doktor kontrolünde olmalı, bilinçsiz
  ilaç kullanmamalıdır.
• Radyasyon ve röntgen ışınlarından
  kaçınmalıdır.
• Mevsime uygun ve rahat kıyafetler
  giymelidir.
• Stresten uzak durmalıdır.

Örnek Soru:

Beş aylık hamile olan Elif, doktor kontrolüne
gitmiştir. Doktor bebeğin sağlıklı
gelişmesi için Elif’e bazı önerilerde bulunmuştur.

Buna göre, doktorun Elif’e aşağıdakilerden
hangisini söylemesi beklenmez?

Çözüm:

Anne adayları kendisinin ve bebeğinin
kemik yapısının sağlıklı olabilmesi için
kalsiyum ve fosfor bakımından zengin
besinlerle beslenmelidir.
Yanıt C