İsim Çekim Ekleri
İsim soylu sözcüklere gelerek onlara cümlede görev ve anlam kazandıran eklerdir. Sadece isimlerle ilgili olmayıp zamir, sıfat ve zarflarla da ilgili olduğundan isim soylu sözcüklerin sonunda işledik. Bu ekleri şöyle gösterebiliriz.
1. Çokluk eki
2. Hal ekleri
3. Eşitlik eki
4. İyelik eki
5. İlgi eki
A. ÇOKLUK EKİ
Asıl işlevi isimlerin sayı bakımından çokluğunu bildirmektir.
Kalemler , çantalar , defterler alındı.
B. HAL EKLERİ
İsim soylu sözcüklere gelerek onların yüklemle ya da diğer sözcüklerle ilgilerini sağlayan eklerdir. Bunları şu şekilde inceleyebiliriz.
1. – i hal eki (yükleme hali)
“Ev – i gördüm.”
“Odun – u yardım.” cümlelerinde kullanılan eklerdir. Fiilin neyi etkilediğini gösterir. Fiile sorulan “kimi, neyi” sorularına cevap verir.
2. – e hal eki (yönelme hali)
“Eve gitti.” cümlesinde yer bildirir.
“Yaza gelecekler.” cümlesinde zaman bildirir; zarf yapar.
“Beş bin liraya aldım.” cümlesinde miktar bildirerek zarf yapar.
“Başbaşa resim çektirmişler.” cümlesinde durum bildirerek zarf yapmış.
Bu ek “ben” ve “sen” şahıs zamirlerine geldiğinde, zamirlerin yapısını değiştirir ve onları “bana”, “sana” şekline çevirir.
Bu eki,
“Haberi duyunca koşa koşa olay yerine geldi.”
“Elindeki taşları oraya buraya rastgele atıyordu.”
“Saat üçü beş geçe istasyonda buluşacağız.” cümlelerinde altı çizili eklerle karıştırmayalım. “-e” hal eki fiillerin kök ya da gövdelerine eklenmez.
3. – de hal eki (bulunma hali)
“Evde bekliyor.” cümlesinde yer bildirir.
“Ayakta bekliyor.” cümlesinde durum bildirerek zarf yapmış.
“3'te gelecek.” cümlesinde zaman bildirerek zarf yapmış.
“Onlar gözde insanlar.” cümlesinde eklendiği sözcüğün anlamını değiştirmiş ve sıfat yapmış. Elbette bu durumda yapım eki olmuş.
“Buralarda saz boyunda otlar biter.” cümlesinde sıfat yapmış ancak yapım eki olmamış.
4. – den hali (çıkma durumu)
“Evden çıktı.” cümlesinde yer bildirmiş.
“Akşamdan gidelim.” cümlesinde zaman bildirmiş.
“Sıradan insanlardı onlar.” cümlesinde eklendiği sözcüğün anlamını değiştirerek sıfat yapmış ve yapım eki olmuş.
“Senden iyi arkadaş bulamam.” cümlesinde karşılaştırma bildirmiş.
“Sıkıntıdan tırnaklarını yerdi.” cümlesinde neden bildirmiş.
“Her taraf kağıttan uçaklarla doluydu.” cümlesinde bir şeyin neyden yapıldığını göstermiş.
“Birden ayağa fırladı.” cümlesinde durum bildirmiş. Bu tür örnekler çoğaltılabilir. Önemli olan, eklerin cümle içindeki anlamını kavramaktır.
5. Yalın hâli: Bu hâl eksizdir.
ÖRN: Ahmet, ev…
C. EŞİTLİK EKİ
İsim soylu sözcüklere gelip onlara değişik anlamlar katan ve anlama bağlı olarak onları sıfat, zarf yapan – ce , -ca (-çe, -ça) ekleridir.
Böyle çocukça davranmamalısın. (benzerlik)
Sınıfça geziye gittik. (topluluk)
Bence bu kazak daha güzel. (kanaat)
Çocuğu iyice dövmüşler. (pekiştirme)
Onca işim arasında seni mi düşüneyim? (derecelendirme)
Bu ve buna benzer anlamlar katan eşitlik eki ayrıca sözcüğün görevini de değiştirir. Birinci cümledeki “çocukça” sözü zarftır. Ancak bu sözcük eşitlik eki almadan çocuk ismini karşılar. Ek alınca türü değişmiştir.
|» Sözcük Türleri Sayfasına Dön! « |
Not: İçerik, internetten alıntılanarak derlenmiştir…
ben bu siteyi çok seviyorum çokda tşkr edrim
çok güzel..Bilgi verilmiş çok emeğine sağlık.
iyi olmus sağ olun!
Dersimde bana yardım ettiğiniz için teşekkür ederim.
ödevimi buldum teşekkür ederim
çok gzl bir site emeği geçenlere çok ama çok tesekkür ederim sayenizde sınavdan iyi bot alacağım sevgiler saygılar
çok sağolun tesekkurlerr
Sitenizi çook beğendim.Yalnız örnekler çok az eğer bir sakıncaı yoksa örnekleri çoğaltınız.
Bu site çok güzel kuranların ellerine sağlık.
Evet süpper olmuş bu site yapan kişiye çok sağolsun.
Gerçekten bu siteye bayıldım.
Siteniz gerçekten süper ötesi.
çok güzel bir site başarınızın devamını dilerim….
güzel
Gerçekten arkadaşlara katılıyorum site çok güzel.
Süper bütün proje ödevimi burdan tamamladım.
Gercekten cok ama cok güzel bir site çok yardımcı oluyor derslerde hazırlayanlar içi çok teşekkür ederim.
Süper ötesi bir site bunun sayesinden sınavdan 100 almayı bekliyorum arkadaslarımı söleyecem herkez bu siteyi kullanacak artık.
Çok iyi bir siteniz var her Türkçe ödevimi bu siteden yapıyorum , bu siteyi kurduğunuz için sizlere teşekkür ediyorum.
Sey diyecektim dil anlatım ödevimi yapıyorumdaa vasıta ekini açıklamamışsınız.