İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ
TÜRK ADININ ANLAMI
- Divan–ı Lügat’it – Türk’te “Olgunluk Çağı” olarak adandırılan Türk’ü, Wanbery türemek (çoğalmak), Ziya Gökalp ise “Türeli” yani töre sahibi olarak açıklamıştır.
- İlk olarak Orhun Yazıtları’nda Türük olarak geçen Türk adı, zamanla Törük, Türük ve Türk şekline dönüşmüştür. Devlet adı olarak Türk kelimesini, ilk kullanan Kök Türk Devleti olmuştur. Daha sonra bu söz Türk ulusunu ifade etmek için kullanılmıştır. İlk olarak Turkhia şeklinde Bizans kaynaklarında gördüğümüz Türkiye sözü coğrafi bir ad olarak değişik yüzyıllarda, Türk ulusunun yaşadığı bölgeleri ifade etmek için kullanılmıştır. XII. yüzyıldan itibaren Anadolu’nun adı, bir daha değişmemek üzere Türkiye olmuştur.
- IX. yüzyıldan itibaren “Türk” kelimesi önce Arap daha sonrada Bizans kaynaklarında Türk kavimleriningenel adı olarak kullanılmıştır. Arap kaynakları, Maveraünnehir bölgesini, Bizans kaynakları ise X. yüz yılda Doğu Avrupa’yı, XI. yüzyıldan itibaren Anadou’yu Türkiye olarak kaydetmiştir.
İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ
Anav Kültürü
MÖ 4500 ile MÖ 1000 yılları arasında meydana gelmiştir. Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat yakınlarındaki Anav bölgesinde yapılan arkeolojik kazılarda ortayaçıkmıştır.
Anav bölgesinde;
- –Tuğladan yapılmış evlere,
- –Topraktan yapılmış kaplara,
- – Bakır ve süs eşyalarına,
- – Orak, saban gibi tarım aletlerine
- – Koyun, keçi, sığır ve deve gibi hayvanların evcilleştirildiğine dair bilgilere ulaşılmıştır.
Örnek
Aşkabat yakınlarında Anav’daki bir kurganda yapılan kazıda en alt katta evleri kerpiçten yapılmış bir köy bulunmuştur. Çıkan eşyalar arasında el değirmenleri ve evlerde kömür hâline gelmiş buğday ve arpa taneleri, yine aynı katta üzerleri boyanmış ve şekillerle süslenmiş kilden yapılma çömlekler, insan ve hayvan heykelleri çıkmıştır. Bu durumla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Sanatla uğraşıldığı
B) Bir yerleşim alanı olduğu
C) Tahıl ürünlerinin tanındığı
D) Topluluk hâlinde yaşanıldığı
E) Üretim gereçlerinin ortak kullanıldığı
2008 ÖSS
Çözüm
Köylerin olması B seçeneğine, el değirmenlerinin ve buğday tanelerinin olması C seçeneğine, köy yaşamının olması D seçeneğine, boyanmış ve süslenmiş kil çömleklerin olması A seçeneğine ulaşmamızı sağlar. Yanıt E
2. Afanesyova Kültürü
- Orta Asya’daki en eski Türk kültür çevrelerinden birini oluşturan Afanesyova kültürü MÖ. 3000 ile MÖ. 1700 arasında yaşanmıştır.
- Altay ve Sayan dağlarının kuzeybatısındaki bozkırlarda Afanesyova kültür kalıntılarına rastlanmıştır.
- Afanesyova kültür bölgesinde, yerleşik hayatın varlığını kanıtlayan bulgulara ulaşılmıştır. At evcilleştirilmiş, bakır madeninden yararlanılmıştır Bu bölge insanlarının avcılık, savaşçılık ve maden işlemeciliğinde ileri gittikleri görülmüştür
3. Kelteminar Kültürü
- Aral Gölü yakınlarında balıkçılık ve avcılıkla uğraşan bir Orta Asya kültür merkezidir. MÖ 3000’lerde oluşan bu kültürde insanlar yerleşik bir hayat tarzı benimsemişlerdir.
4. Andronovo Kültürü
- MÖ 1700 ile MÖ 1200’lerde Altay-Tanrı dağları, Güney Sibirya ve Hazar’ın doğusuna kadar uzanan bölgede gelişen Orta Asya Türk kültür çevresidir. Bu kültür bölgesinde elde edilen bulgular, bakır, tunç ve altın madeninin kullanıldığının göstergesi olmuştur. Hayvan motifli süs eşyalarına ve kap kacaklara rastlanılmıştır.
5. Karasuk Kültürü
- Yenisey Irmağı’nın bir kolu olan Karasuk Nehri’nin etrafında oluşmuştur. MÖ 1200 – MÖ 700 tarihleri arasına ait buluntulara rastlanmıştır. Bu bölgede Orta Asya’nın ilk demir işçiliğine rastlanmıştır. Bu bölge insanları keçeden çadırlar ve atlı savaş arabalarını kullanmışlardır.
Örnek
Orta Asya’da MÖ 1200–700 yıllarına ait Karasuk kültüründen dört tekerlekli araba, keçeden çadır, koyun yapağından eşya; MÖ 700–100 yılları arasındaki Tagar kültüründen ise çok sayıda ok uçları, toka, taç, bilezik gibi üzerleri kabartma hayvan başı işlemeli süs eşyaları ve hançerler bulunmuştur.
Yalnız bu bilgiler doğrultusunda,
I. Her iki kültüre ait tüm kalıntılar bulunmuştur.
II. Tagar kültürü zaman bakımından Karasuk kültürün-
den sonradır.
III. MÖ 3. yüzyılın sonlarında kurulduğu bilinen Hun
Devleti, Karasuk kültürüyle aynı dönemde siyasî
varlığını sürdürmüştür.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
2009 ÖSS
Çözüm
Paragrafı okuduğumuzda Tagar kültürünün zaman bakımından Karasuk kültüründen sonra yaşandığını görürüz. I. ve III. öncüller ise paragrafla çelişmektedir ya da paragrafta bu bilgiler bulunmamaktadır.Yanıt B
