Janizm – Caynacılık
(Dünya Dinleri)
Hindistan ‘da yaklaşık M.Ö.4 yüzyılda ortaya çıkan dini akımlardan biridir. Hindistan ‘da ki dört büyük dinden biridir. Kurucusu Mahavira (M.Ö.599 – 527 ) Benares ‘ te doğmuş, otuz yaşına gelince evini, karısını, ve çocuğunu terk ederek rahiplik elbisesini giymiş ve kendini dünyadan soyutlamıştır. Caynizm daha çok asiller ve halk arasında yayılmıştır. Mahavira 72 yaşında Bihar ‘ da ölünceye kadar doktrinini vaaz yöntemiyle yaymış ve Mahavira ‘ nın Nirvana ‘ ya kavuşması Caynist takvimin başlangıcı sayılmıştır.
Caynacılık Hindistan ‘ ın Kasi ve Kosola ‘ ya kadar yayılım gösterdikten sonra M.Ö.2 yüzyılda batı ve güneye yayılmaya başlamıştır. Caynacılığın ortaya çıkışından başlayan görülen bölünmeler MS.80 ‘de iki ayrı grubun doğmasıyla sonuçlandı. Bunlar Şvetambaralar (Beyaz Giyinenler) veDigambaralar (Göğü Giyinenler-Çıplaklar-) Digambaralar kadının kurtuluşunun imkansızlığına inanıyorlardı.MS.9 yüzyılda Rastrakütalar en parlak dönemlerini yaşadılar. Batıda Şvetambara Caynacılığı yaygınlaştı. Özellikle 10-11. Yüzyıllarda büyük Cayna tapınakları Gucerat ve Racastan ‘ da yapılmaya başlandı. 12 yüzyılda Cayna Dini ‘ni kabul eden Hükümdar Kumarapala Gucerat ‘ı örnek bir Cayna devleti yaptı.
İnançları ve Ahlak Anlayışı
Hindistan bölgesini dini, etik, politik ve ekonomik açıdan neredeyse iki binyıldan fazladır etkileyen Jainizm, özellikle şiddete başvurmama konusunu vurgulayarak, ruhani bağımsızlığı ve eşitliği amaçlar. Jainizm insana ait en yüce mükemmelliğin ortaya çıkarılmasına uğraşır. Bu mükemmellik, orijinal saflığı içinde bütün ıstıraplardan, doğum ve ölüm engelinden bağımsızdır. Özdenetim (????, vrata) ve kuvvetli çilecilik (sofuluk) ile Jainstler mokşa veya yeniden doğma döngüsünden bağımsızlığı elde ederler.
“Jain” terimi Sanskrit “Jina” (fatih) kelimesinden çıkarılmıştır ve bu fenomen dünyasında empoze edilen bu sınırların üstüne çıkmayı ima eder.
Mürit konumundaki bir Jaine şravaka , “dinleyici”, denir. Jain Şangha dört unsurdan oluşur: rahipler (????), rahibeler, mürit erkek ve kadınlar.
Palitana TirthaJainizm, mükemmel olan insandan daha yüksek bir varlığı ya da bir Tanrı‘yı tanımayı gerekli görmez. Varlıkların ne başlangıcı ne de sonları vardır, hepsi ölümsüzdür. Varlıkları üç ana sınıfa ayırır: Henüz gelişmemiş olanlar; gelişme yolunda olanlar ve tekrar doğuş sürecinden kurtulup özgür hale gelenler. Geleneksel olarak, evren ve zamanımızda, hakikatı ilk fark edenin Lord Rişabha (??? veya ????) olduğu kabul edilir. Arından sırasıyla Lord Parşva (M.Ö. 877-777) ve Lord Vardhaman Mahavira (M.Ö. 599-527) gelmiştir.
Jain inancında her insan eylemlerinden sorumludur ve her canlı, yukarıda belirtildiği gibi, ölümsüz, sonsuz bir ruha, jiva’ya sahiptir. Bu ruh yaşamın ruhani doğasına uygun ve saygılı biçimde, doğru şekilde yaşamamızı, düşünmemizi ve hareket etmemizi sağlar. Jainizm’deki Tanrı ile kasıt her canlının saf ruhunun değişmez özellikleridir. Bunlar başlıca şöyle tanımlanabilir; Sonsuz Bilgi, Feraset, Şuur ve Mutluluk (Anant Gyän, Anant Darshan, Anant Chäritra, ve Anant Sukh). Jainizm’de diğer birçok dindekinin aksine her şeye kadir bir üst varlık veya yaratıcı anlayışı yoktur.
Jainizm çok güçlü keşişlik ve çilecilik eğilimlerine sahiptir. En yüksekteki ideal Ahimsa’dır, yani her varlığa eşit saygı ve şefkat göstermektir. Jain Agamaları her yaşam biçimine büyük saygı gösterilmesini katı vejetaryen kurallarını, çileciliği, kendini savunurken bile şiddet uygulamamayı ve savaşa karşı olmayı öğretir. Jainizm sevgi ve merhameti yüceltir.
Jain metinleri uzun bir zaman dilimi içinde yazılmıştırlar. En bilineni ve kullanılanı Umasvati (veya Umasvami) tarafından kaleme alınmış Tattvartha Sutra veya Gerçek(lik) Kitabı’dır.
Jainlerin çoğu vejeteryandır. Buradaki vejeteryan anlayışı modern vejeteryanlıktan çok daha farklıdır. Şiddet karşıtlığı – şiddetsizlik temelinde yükselen bu vejeteryanlıkla gereksiz şiddet veya zulüm ile elde edilen her türlü gıda yenilemezdir. Örneğin ortodoks Jain diyetinde çoğu kök sebzeler bulunmaz zira bunun gereksiz yere canlılığı yok etmek olduğuna inanırlar. Bir diğer sebep de tüm bitkinin yok edilmesini önlemektir; eğer elma yerseniz, ağaçları yok etmezsiniz ama eğer kök sebzeyi yerseniz tüm bitki köksüz kalır, yok olur. Soğan ve sarımsaktan da sakınırlar, zira bunların tutku yani öfke, nefret ve kıskançlık yarattığına inanırlar. Kurallara sıkıca bağlı inananlar gün batımından sonra yemez, içmez veya seyahat etmez.
Caynaların başlıca ahlaki prensipleri öldürmemek, yalan söylememek,hiçbir şekilde çalmamak,olabildiğince cinsel ilişkiden uzak kalmak şeklinde özetlenebilir. Dürüst ve sade bir hayat sürmeği prensip edinen, Janistler içki içmezler.
Janistler,ancak kendi dinlerine uyanların ölümsüzlüğüne inanırlar. Onlara göre evren ebedidir,yaratılmamıştır. Cennet ve cehennem vardır. Ayinleri rahip ve rahibeler idare eder. Gösterişli mabetleri vardır. ibadet esnasında Tirtankaralar ‘la ilgili ilahiler söyler bazen Hindu Tanrılarına tövbe ve ibadet ederler.
Bihar ve Maysor (Şreveno-Belgda Bahubali ‘nin 10. Yüzyıldan kalma 20 metre büyüklüğündeki heykelinin bulunduğu yer) ‘ a gidip Hacı olurlar.
Janizm (Caynacılık) Mezhepleri
Jainizm iki ana mezhebe bölünmüştür. Bunlar Digambara ile Shvetambara’dır. Her iki gelenek de ahimsa (veya ahinsa), çilecilik, karma, sansar ve jivaya inanırlar. Ayrıca iki mezhebin kadın rahipleri (Sadhvis) beyaz giyinir.
Digambara (Göksel giysili): Bir ermişin, elbise dahil hiçbir şeye sahip olmaması gerektiğine savunurlar. Zira onlara göre her türlü mülkiyet maddi şeylere olan bağımlılık ve arzuyu arttırır ve herhangi bir şeye karşı duyulan arzu sonunda bir şekilde sefalete (ve eleme) yol açar. Bu yüzden rahipleri sadece bele kadar çıkan bir giysileri vardır. Bu mezheptekiler kurtuluşun kadınlar için mümkün olmadığına inanırlar. Ayrıca Mahavir’in evlenmemiş olduğuna inanırlar.
Shvetambara (Beyaz cübbeli): Bu mezhebin rahipleri Jain kutsal metinlerinde giysi giymeyi yasaklanmadığına inanarak, beyaz cübbe giyerler. Ayrıca Digambara’nın tersine bu gelenekte kadının da kurtuluşa erebileceğine inanılır. Mahavir’in prensken evlediğine ve bir kız çocuğu olduğuna inanırlar.
İki mezhep arası bir başka farklılık da ilk Jain duası, Namaskar Sutra üzerinedir. Bunların dışında iki mezhep arasında bazı küçük farklılık bulunsa da, bunların hiçbiri Jain doktrininin ana noktaları hakkında değildir.
Jain Sembolleri
Jainlerin bazı temel sembolleri vardır. Bu sembollerden biri Jain Ahimsa Yemini’ni sembolize eder ve bir elin avucunun üstünde bir tekerlek ile tasvir edilir. Bunun dışında, swastika en kutsal sembollerdendir.
Ana Jain sembollerinden bazıları:
Tirthankaralara 24 Lanchhana
Aşta-mangalları.
Om
Triratna ve Şrivatsa.
Dharma-çakra ve Siddha-çakra.
Jain Edebiyatı
En eski Jain edebiyatı Şauraseni ve Ardha-Magadhi Prakrit’tir. (Agamalar, Agama-tulya, Siddhanta metinleri vs.). Birçok klasik metin ise Sanskritçedir. Sonraki dönem Jain edebiyatı Apabhramsha, Hintçe (Hindi), Tamilce, Kannada gibi dillerde yazılmıştır.
Kutsal Yerler, Mekânlar
Hindistan’ın farklı köşelerinde birçok Jain tirthası (hac yeri) bulunmaktadır.
Şikharji, Jharkhand vilayetinde bulunur ve Hindistan’daki en kutsal Jain dini mekânı olarak görülür. Parşwanathji olarak da anılır. Parşwanath Tepesi yaklaşık 1366 m yüksekliğindedir ve Mahavir’in yanı sıra yirmi Tirthankara da burada Nirvan’a ulaşmıştır.
Şravanabelagola, Karnataka’da bulunur, Jain azizi Gomateşwar’ın anıt heykelidir.
Dilwara Tapınakları, Rajasthan’daki Abu Dağı’na kurulu beyaz memerden yapılmış Jain tapınak kompleksi.
Ranakpur Tapınakları, Rajasthan, Ranakpur’daki büyük beyaz mermerden yapılmış Jain tapınak kompleksi.
Palitana, Gujarat’ta bulunan en sık ziyaret edilen Jain tapınağı.
Girnar, Gujarat’ta bir tapınak.
Bawangaja, Madhya Pradesh’te bulunan Jain tapınak ve anıt heykellerinden oluşan kompleks.
Kundalpur, 63 tapınaklı Siddha-kshetra.
Ayrıca Amerika Birleşik Devletleri, New Jersey’deki bir tapınak da hac yapılabilecek kadar değerli sayılmaktadır: Siddhachalam.
5.yüzyılda büyük bir meclis; Şvetambaraları Valabhi ‘ de toplayarak bir araya getirdi. Burada kutsal metinler bir daha değiştirilmemek üzere bir araya getirilerek yazılmak suretiyle Janizm ‘in kutsal kitabı “Agamalar “ meydana gelmiştir.
Günümüzde Janizm (Caynacılık)
Caynalar “ahimsa” ilkesine dayanarak zanaatla ilgilenmediklerinden çoğu tüccar ve zengindir. Bütün insanların çeşitliliğine inanan Caynalar Budistlerin tersine herkesle yemek yerler. Hindularınki kadar katı olmayan mesleklere bağlı bir kast sistemini benimsemişlerdir. Günümüz de sayısı yaklaşık 4.000.000 olan Janizm taraftarlarının, büyük çoğunluğu Hindistan ‘da yaşamasına karşılık Avrupadan Amerikaya hatta Avustralya’ya kadar Janist topluluklara ve ibadet yerlerine rastlamak mümkündür.
|» “Dünya Dinleri” Sayfasına Dön! « |
Not: İçerik, “www.dunyadinleri.com”dan alıntılanarak derlenmiştir…
Dünya Dinleri, Bütün Dinler, Din, İslamiyet, Hristiyanlık, Alevilik, Sünnilik, Budizm, Musevilik