Kalıtsal Özelliklerin Kazanılması

Kalıtımın Etkisi

Çevre şartları ne olursa olsun, anne ve babadan gelen genlerin etkisi ile ortaya çıkan karakterlerdir.

Örnek

Kan grubu, göz rengi, insanların hastalıklara karşı antikor üretmesi vb.

Çevrenin Etkisi

Genlere bağlı olmadan sadece çevre şartlarının etkisi ile ortaya çıkan karakterlerdir. Bu özellik sadece o birey için geçerlidir. Örneğin, Çinlilerde demir ayakkabı giydirilen çocukların küçük ayaklı olması.

Kalıtım ve Çevrenin Birlikte Etkisi

Bazı karakterlerle ilgili genlerin işleyişi çevresel faktörlerin etkisi ile değişir. Bu durumda sadece dış görünüş değişir, genotip değişmez. Çevre şartlarının fenotipte meydana getirdiği değişikliklere modifikasyon denir.
Modifikasyonda gen yapısı değişmediği için kalıtsal değildir. Sadece o birey için geçerlidir. Sıcaklık, ışık, nem, basınç vb. çevresel şartlar canlının fenotipinde değişikliğe neden olur. Bazı modifikasyon örneklerinde çevresel etki ortadan kalkınca gen işleyişi normalleşir (bronzlaşma). Drosophila Melanogaster (Sirke sineği) de kanat şekli bakımından düz ve kıvrık olmak üzere iki çeşit fenotip vardır. Kıvrık kanatlı olma, ortam sıcaklığına bağlıdır.

• Primula sinensis (Çuha çiçeği) in kırmızı çiçek açan varyetesi sıcaklığı 30–35 °C olan bir ortamda yetiştirilirse beyaz çiçekler açar. Eğer bu bitkinin bulunduğu ortamın sıcaklığı 15–20 °C ye düşürülürse tekrar kırmızı çiçekler açar. Sıcaklık değişimi bitkinin sadece çiçek rengi geninin işleyişini değiştirmiştir.

Himalaya tavşanlarının ayakları, kulakları ve kuyruğu siyah, vücudunun diğer bölümü ise beyazdır. Bu tavşanın beyaz tüyleri yolunup bu bölgeye buz parçası konulursa yeni çıkan tüyler siyah olur.

Eğer bu tavşanın tabii olarak siyah olan tüyleri yolunup bu bölgeye sıcak su torbası konulursa yeni çıkan tüyler beyaz olur. Bu tavşan yavrulayacak olursa,
yavrusu tabii kürk renginde olur. Çünkü genlerin işleyişindeki değişim kalıtsal değildir.

Himalaya tavşanlarında kuyruk, kulak ve ayak uçları siyah,vücudun diğer kısımları beyaz renklidir. Bir deneyde,bir Himalaya tavşanının sırt bölgesindeki bir alan tıraş edilip bu kısma buz yastığı konmuştur. Bu bölgede yeni çıkan kılların siyah olduğu görülmüştür.
Deneyin bundan sonraki aşamalarında;
I. Yukarıda sözü edilen tavşan, sırt bölgesinde çıkan
siyah kıllar tıraş edildikten sonra, doğal ortama bırakı ldığında bu bölgede tekrar beyaz kılların çıkması

II. Başka bir tavşanın sırt kılları tıraş edilip bu bölgeye sıcak yastık uygulanması sonucunda bölgede beyaz
kılların çıkması

III. Sırtında siyah bölge oluşturulan başka bir tavşanın doğal üreme ortamında üremesiyle oluşan yavruların kıl renklerinin Himalaya tavşanlarının normal kıl renklerinde olması

durumunda, bunlardan hangileri modifikasyon kanıtı
olarak kullanılabilir?
A) YalnızI B)YalnızII C)Yalnız III
D) I ve III E) II ve III

Çevre şartlarının etkisi ile gen yapısı değişmeden, genlerin işleyişinin değişmesine modifikasyon denir. Modifikasyon kalıtsal değildir.

Yanıt D

• Bal arılarında döllenen yumurtalardan çıkan larva çiçek tozu (polen) ile beslenirse işçi arılar, arı sütü ile beslenirse kraliçe arı oluşur. Kraliçe arı verimli, işçi arı ise kısırdır.

• Bitkilerin büyümesi ve gelişmesi için ışık gereklidir. Klorofil geni taşıyan bitki tohumu karanlık ortamda çimlendirilirse klorofil sentezleyemez. Klorofil sentezi için ışık gereklidir. Bitki ışıklı ortamda bırakılırsa klorofil sentezler ve yeşil renkli olur.
• İnsanlarda tek yumurta ikizleri farklı ortamlarda yaşadıklarında birbirlerinden farklı özelliklere sahip olabilir.

İkizler, bir anneden aynı anda doğan kardeşleri ifade eder. Tek yumurta ikizi ve çift yumurta ikizi olmak üzere iki çeşit ikiz vardır.

a. Tek Yumurta İkizleri

Bir spermin yumurtayı döllemesi sonucu oluşan zigotun mitoz bölünme geçirmesi ile iki hücre meydana gelir. Bu hücrelerin birbirinden ayrılıp ana rahminde ayrı ayrı gelişmesiyle tek yumurta ikizleri oluşur.

Tek yumurta ikizleri aynı genotipe sahiptir. Bunların fenotiplerinde görülecek farklılık çevre şartlarının etkisi ile meydana gelir.

b. Çift Yumurta İkizleri

Aynı anda döllenen iki yumurtanın ana rahminde aynı süre içinde gelişmesi ile oluşan ikizlerdir. Genotipleri birbirinden
farklıdır. Çift yumurta ikizleri farklı zamanlarda doğan kardeşler kadar birbirine benzer.

Bir beşizlikte I., II.,III. birey özdeş (aynı zigottan oluşmuş)
dişi, IV. birey erkek, V. birey dişi olarak gruplanmıştır. Bu kardeşlerin fenotiplerinde farklılıklar görülmektedir.

Bu kardeşlerden, aralarındaki fenotip farklılıkları, genotip farklılığına ve modifikasyona bağlı olan çiftlerin birer örneği aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak
verilmiştir?

I, II. ve III numaralı bireyler tek yumurta ikizidir, genotipleri aynıdır. Bu üç birey arasında ki farklılık çevrenin etkisi ile ortaya çıkar. Bu beşizlikte üç çeşit genotip vardır.

Yanıt E

Yukarıdaki soyağacında, 1. ve 2. bireyler aynı yumurta ikizi, 3. ve 4. bireyler ayrı yumurta ikizidir.
Bu soyağacına göre,
I. 1. ve 2. bireylerin doku grupları aynıdır.
II. 3. ve 4. bireylerin kan grupları aynıdır.
III. 5. ve 6. bireylerin cinsiyetleri aynıdır.
IV. 1. bireydeki homozigot baskın özellikler 6. bireyin fenotipinde görülür.
yargılarından hangileri kesin olarak doğrudur?
A) I veII  B)I veIV  C)II ve III
D) I, III ve IV E) II, III ve IV

2005 ÖSS

Tek yumurta ikizi olan 1. ve 2. bireyin genetik özellikleri aynı olduğu için doku grupları da aynı olur. 3. ve 4. bireyler çift yumurta ikizidir. Çift yumurta ikizlerinin genotipi aynı da olabilir, farklı da olabilir. 1. bireydeki homozigot baskın özellik 2. bireyde de kesin vardır. Bu özellik 2. bireyden 6. bireye geçer.

Yanıt B