Kara ve Denizlerin Dağılışı

• Dünya yüzeyi (510 milyon km2) karalar ve denizlerden oluşmaktadır. I. zamanda tek kara parçası ve bunu çevreleyen tek bir okyanus yer almaktayken günümüzde, Dünya üzerindeki karalar tekbir parça halinde değildir.
• Birbirinden ayrı büyük kara kütleleri (kıtalar) halindedir.
• Bunların toplam alanı 149 milyon km2 dir. Denizlerin toplam yüzölçümü ise 361milyon km2 dir.

• Dünya genelinde olduğu gibi her iki yarımkürede de denizler karalardan daha geniş yer tutmaktadır.

Kıta ve okyanusların alanları

ÖRNEK: Karalar, Kuzey Yarımküre'nin % 39'unu, Güney Yarımküre'nin ise sadece % 19'unu kaplar.
Kuzey Yarımküre'de,
I. Karalar üzerinde yıllık sıcaklık farklarının, Güney Yarımküre'ye göre daha fazla olması
II. Dünyanın en yüksek doruğu ile en derin çukurunun bulunması
III. Sürekli rüzgarların Güney Yarımküre'dekinin tersi yönde sapması
olgularından hangileri, karaların yarımkürelere dağılışındaki bu farklılığın bir sonucudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
1999 ÖSS

ÇÖZÜM: Karalarda ışınların geçme derinliği denizler kadar fazla olmadığından günlük ve yıllık sıcaklık farkı fazladır.
Okyanuslarda güneş şıınları 150 metre derine kadar geçme olanağı bulduğundan denizler geç ısınır geç soğur. Sıcaklık farkı fazla değildir.
Yanıt A

Gürcistan

• Konum: Türkiyenin kuzeydoğusunda bir Kafkas ülkesidir.
• Başkenti: Tişis
• Yüzölçümü: 69.700km2
• Yerşekilleri: Oldukça dağlık olan ülkenin kuzeyinde Büyük Kafkas, Güneyinde Küçük Kafkas Dağları ve bunlararasındaki ova ve platoların yer aldığı çöküntü alanlarından oluşur. Kura ve Rion en önemli akarsularıdır
• İklim: Kafkas dağlarının kuzeyden gelen soğuk hava kütlelerini engellemesi nedeniyle Karadeniz iklim özellikleri orta kısımındaki doğal oluktan iç kısımlara doğru kolaylıkla sokulur.
• Karadeniz kıyısında ılıman iklim iç kısımlarda karasal iklim özellikleri görülür.
• Ülkenin yaklaşık 1/3'ü ormanlarla kaplıdır.
• Tarım: Karadeniz kıyısında turunçgil ve çay, iç kısımlarda pamuk, tütün, mısır, ayçiçeği, tahıllar ve üzüm yetiştirilir.
• Turizm: Faylanmanın etkisiyle oluşan termal su kaynakları önemli bir turizm potansiyeli oluşturur.

UYARI:Sarp sınır kapısının açılması ile gerek ticari, gerekse kültürel ilişkiler giderek gelişmektedir.

Azerbaycan – Nahçivan

• Konum: Türkiyenin doğusunda bir Kafkas ülkesidir.
• Başkenti: Bakü
• Yüzölçümü: 86.600 km2 (Nahçivan 5500 km2)
• Yerşekilleri: Kuzeyinde Büyük Kafkaslar batı ve güneybatısında Küçük Kafkaslar ve yüksek platolar, iç kesimlerde ovalar yer alır.
• Aras ve Kura önemli akarsuları, mingeçavr en önemli gölüdür.
• İklim: Ülke genelinde karasal, Hazar Denizi kıyılarında ılıman iklim özellikleri görülür. Ülke genelinde bozkırlar. yükseklerde ormanlar yer alır.
• Tarım: Ekonomisi tarıma dayalıdır. Pamuk, tahıl, mısır ve tütün yetiştirilen en önemli ürünleridir. Hazar Denizi kıyısındaki Lenkeran ovasında çay ve turunçgillerde yetiştirilmektedir.
• Hayvancılık: Meraların geniş yer tuttuğu dağlık alanlarda küçükbaş hayvancılık, Hazar denizinde balıkçılık ve dünyaca ünlü havyar üretimi yapılır.
• Maden ve sanayi: Petrol ve doğalgaz en önemli yer altı kaynaklarıdır. Demir, kurşun, bakır ve kayatuzu diğer madenleridir.
• Yeraltı kaynaklarına bağlı olarak gelişen sanayisinde kimya, metalürji, gübre ve plastik öne çıkar.

Ermenistan

• Konum: Türkiye'nin doğusunda bir Kafkas ülkesi olup,
• Kafkas ülkeleri arasında en küçük olanıdır.
• Başkenti: Erivan
• Yüzölçümü: 29.800 km2
• Yerşekilleri: Yüksek dağlar ve 1000 m'yi aşan platolardan oluşmuştur. Kuzeyinde Küçük Kafkas Dağları, güneybatısında Ararat ovası ve iç kesimde çöküntü alanları bulunur.
• Aras ve Razdan en önemli akarsuları, Gökçe (Sevan) en önemli gölüdür.
• İklim: Deniz kıyısı olmayan ülkenin genelinde karasal iklim hakimdir.
• Tarım: Nüfusun yarısının tarımla geçindiği ülkede tahıllar, şekerpancarı, tütün, pamuk ve üzüm yetiştirilen başlıca ürünlerdir.
• Maden ve sanayi: Yeraltı kaynakları bakımıdan fakir olan ülkede boksit ve bakır çıkarılır. Ayrıca demir – çelik, nükleer enerji üretimi, kimya, dokuma sanayi gelişmiştir.

Yunanistan

• Konum: Türkiyenin batısında bir Balkan ülkesidir.
• Başkenti: Atina
• Yüzölçümü: 131.990 km2
• Yerşekilleri: Rodop ve Pindus önemli dağları; Vardar ve Teselya önemli ovaları; Meriç, Vardar ve Mestas önemli akarsularıdır.

Balkan Yarım adasının güneyinde kurulmuş olan Yunanistan topraklarının %20'sini adalar oluşturur.
Denize en uzak noktası 100 km kadardır.
İklim: Kıyılarda ve kıyılara yakın alanlarda Akdeniz, yükseltinin arttığı alanlarda ise Karasal iklim özellikleri etkilidir.
Doğal bitki örtüsünü makiler ve ormanlar oluşturur.
Tarım: Zeytin, üzüm, tütün, pamuk ve turunçgiller en fazla üretilen ürünlerdir.

Maden ve sanayi: Yeraltı kaynakları bakımından fakir (boksit ve demir) olan ülkenin sanayisi fazla gelişmemiştir.
Turizmin önemli geçim kaynağı olduğu ülkede deniz ticaret filolarından elde edilen gelir ise çok önemlidir

Türkiye ile ilişkiler
Yunanistan ile;
Batı trakya, Adalar, Kıbrıs ve kıta sahanlığı konularında sorun yaşayan Türkiye bu ülkeye krom, bakır, jet yakıtı, tarım ürünleri, cam ürünleri satar, Yunanistandan ise İlaç, kimyasal madde, demir – çelik ürünleri alır.

Bulgaristan

• Konum: Türkiye nin kuzeybatısında bir Balkan ülkesidir.
• Başkenti: Sofya
• Yüzölçümü: 110.912 km2
• Yerşekilleri: Balkan ve Rodop Dağları en önemli dağlarıdır. Tunca, Meriç ve Romanya sınırında akan Tuna önemli akarsuladır.

• İklim: Karadeniz kıyılarında ılıman iklimin görüldüğü ülke genelinde karasal iklim hakimdir. Bitki örtüsü bakımından zengin olan ülkenin % 35'i ormanlarla kaplıdır.
• Tarım: Buğday, tütün, mısır, ayçiçeği, gül, şekerpancarı,arpa, üzüm en fazla üretilen ürünlerdir.
• Maden ve sanayi: Yeraltı kaynakları zengin değildir. Linyit, kurşun, çinko, bakır, manganez ve az miktarda petrol başlıca yeraltı kaynaklarıdır.
• Sanayinin yeterince gelişmediği ülkenin Karadeniz kıyılarında turizm gelişmiştir.
• Türkiye ile ilişkiler: Türkiye Bulgaristan'a çeşitli makinalar, krom cevheri, şeker, ham deri, ilaç satar; bazı petrol ve orman ürünleri alırız.

Irak

• Konum: Türkiyenin güneydoğusunda yer alan bir Ortadoğu ülkesidir.
• Başkent: Bağdat
• Yüzölçümü: 438.317 km2
• Yerşekilleri: Kuzey ve kuzeydoğusu dağlık, Güney ve batısı çöllerle kaplı olup büyük bölümü düzlüktür. Başlıca akarsuları kaynağını Türkiye den alan Büyük Zap, Fırat ve dicle'dir.
• Fırat ve Dicle Basra Körfezine dökülmeden önce şattülarap adını alır.
• İklim: Kuzeyinde karasal, güneyinde çöl iklimi görülür.
• Tarım: Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan Mezopotamya'da tahıl, tütün, pamuk ve hurma yetiştirilir.
• Maden ve sanayi: En önemli yer altı kaynağı Kerkük, Musul ve Basra'daki petrol yataklarıdır. Sanayisi fazla gelişmemiştir.
• Türkiye ile ilişkileri: Körfez savaşı sonunda Birleşmiş Miletlerin ambargo uygulaması nedeniyle ticaretimiz azalmıştır.

İran

• Konum: Türkiye'nin doğusunda bir Ortadoğu ülkesidir.
• Başkent: Tahran
• Yüzölçümü: 1.648.000 km2
• Ülkede 18 milyon Türk yaşar. Tebriz, İsfahan, fiiraz,
• Türklerin yoğunlaştığı şehirlerdir.
• Yerşekilleri: Dört tarafı dağlarla çevrili bir plato görünümünde olan ülkede Elbruz ve Zagros önemli dağlardır.
• Ürmiye en büyük gölü, Deşt–i Kebir, Deşt–i Lüt başlıca çölleri, Karun ve Kızılözen başlıca ırmaklarıdır.
• İklim: Karasal çöl iklimi özellikleri etkilidir. Ülkede kışın soğuk Sibirya yüksek basıncı, yazın sıcak Basra alçak basıncı etkisini artırır.
• Hazar denizi kıyısındaki Elbruz dağlarının kuzey eteklerinde
• Karadeniz iklim özellikleri görülür.
• Tarım: Hazar Denizi kıyılarında çay, tütün, pirinç ve fındık yetiştirilir. Hurma üretimininde fazla olduğu ülkede Dünyaca ünlü karakul koyunları yetiştirilir
• Maden ve sanayi: Başlıca yeraltı kaynağı petrol ve doğalgazdır.
• Türkiye ile ilişkileri: Ham petrol, deri, bakır ve boksit aldığımız İran'ı tahıllar, makine, demir – çelik ürünleri, kağıt satarız.

Suriye

• Konum: Türkiye'nin güneyinde en uzun kara sınırmızın
• olduğu bir Ortadoğu ülkesidir.
• Başkenti: Şam
• Yüzölçümü: 185.180 km2
• Nüfus: 14.3 milyondur. Ülkede 200 bin kadar Türk yaşar.
• Türkler daha çok Hama, Humus, Lazkiye, Halep ve Şam'da bulunur
• Yerşekilleri: Batısı dışında kalan yerlerde yüzey şekilleri sadedir. Doğu ve güneydoğusunda çöllerin bulunduğu ülkede Ensariye en önemli dağ, Fırat ve Asi ise en önemli akarsularıdır. Lazkiye önemli limanıdır.
• İklim: Kıyıda Akdeniz, iç kesimlerde karasal ve çöl iklimleri görülür. Doğudan batıya doğru yağış miktarı artar.
• Bitki örtüsü cılızdır.
• Tarım: Pamuk, buğday, üzüm şekerpancarı, çeşitli şebze ve meyveler yetiştirilir.
• Maden ve sanayi: Petrol ve fosfat madenlerine sahip olan ülkede sanayi pek gelişmemiştir.
• Türkiye ile ilişkileri: Suriye'nin Türkiye üzerindeki siyasi hesapları nedeniyle iki ülke arasındaki ilişkiler gelişmemiştir.
• Bu ülkeye canlı hayvan, yağ, demir – çelik ve gıda maddeleri satar onlardan petrol ve petrol ürünleri alırız.

KKTC Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti

• Konum: Türkiye'nin güneyinde yer alır.
• Başkenti: Lefkoşe
• Yüzölçümü: 3355 km2
• Yerşekilleri: Kuzeyi'nde Beşparmak dağları, güneyinde
• Meserya (İç ova) ovası yer alır.
• İklim: Akdeniz ikliminin hakim olduğu ülkede bitki örtüsü makidir. Yazları oldukça kurak geçtiğinden ülkede içme ve sulama suyu problemi yaşanır.
• Tarım: Turunçgil, üzüm, tütün, buğday ve sebze en önemli ürünlerdir.
• Maden ve sanayi: Bakırın en önemli kaynak olduğu ülkede sanayi yeterince gelişmemiştir.
• Ülkenin ekonomisi daha çok turizme dayanır.
• Türkiye ile ilişkileri: Dış ticaretin %78 ini Türkiye ile yapar.
• Türkiye'ye içki, sigara, ham deri, turunçgil satar. Petrol,çeşitli makine ve tahıllar alır.

Ortadoğu Ülkeleri

• Yüzölçümleri 7.4 milyon km2 olan 300 milyon nüfusa sahip 18 ülkeden oluşan alandır.
• Ortadoğunun sınırları belirlenirken petrol ön planda tutulmuştur.

Ortadoğu ülkelerinin bazı özellikleri

• Türkiye jeopolitik ve jeostratejik önemi yüksek olan bir ülkedir.
• Irak petrol rezervleri bakımından çok zengindir.
• İran ve Suriye'nin en önemli yeraltı kaynakları petrol ve doğalgazdır.
• Lübnan'ın sanayisi gelişmemesine rağmen önemli bir ticaret ve finans merkezidir
• Filistin toprakları İsrail, Ürdün, Lübnan ve Mısır tarafından işgal edilmiştir. Kudüs kutsal dinlerin buluşma noktasıdır.
• Yeraltı zenginliği olmamasına rağmen İsrail'in sanayisi gelişmiştir.
• Nil Nehri'ne sahip Mısır'ın en önemli kaynağı petroldür.
• Süveyş kanalının açılması ile önemini artıran ülkede turizm potansiyelini piramitler artırır.
• Sıcak ve kurak iklimin hakim olduğu Suudi Arabistan'da nüfus daha çok Hicaz ve Basra Körfezi kıyılarında toplanmıştır.
• Dünya petrol rezervinin 1/4'üne sahip olan Suudi Arabistan'ın önemini müslümanlarca kutsal sayılan topraklar ( Mekke – Medine ) arttırır.
• Kuveyt petrol üretiminde önemli bir yer tutar.
• Bahreyn Basra Körfezindeki irili ufaklı 33 ada üzerinde kurulmuştur.
• Birleşik Arap Emirliklerinin en önemli gelirini petrol oluşturur. Başkent Abu-dabi ve Dubai modern gökdelenleri ve otelleri ile dikkat çeker.
• Bir Ortadoğu ülkesi olan Ürdün'de petrol bulunmamaktadır.