Erimiş halde bulunan magmanın soğumusıyla oluşan kayaçlardır.

Erimiş halde bulunan magma yerkabu­ğunun derinliklerinde (taş küre içinde) yavaş yavaş soğuyarak çok sert ve iri kristalli yapıya sahip büyük kütleli kayaçları oluşturulur.

Erimiş halde bulunan magmanın yeryü­züne kadar çıkarak hızla soğuması so­nucu yumuşak ve küçük kristalli kayaç­lar oluşur.

Minerallerden oluşur.
Kristalli görünüme sahiptirler.
Tabakalı değildir.
İçlerinde Fosil (canlı kalıntısı) bulun­maz.

Tortul kayaçlar

Yeryüzündeki magmatik kayaçların ilk oluşumundan itibaren yağmur, rüzgâr, sıcaklık değişimi gibi dış etkenlerle aşı­narak ufak parçacıklara ayrılır. Oluşan bu parçacıklara tortu adı verilir. Tortular zamanla yağmur, rüzgâr ve akarsular aracılığıyla çukur alanlara (göl, deniz ve okyanus tabanı) taşınıp, burada birikir­ler. Üst üste biriken tortular tabaka oluş­turur. Bu olaya tortulaşma adı verilir. En alt tabaka üstündeki ağırlık (basınç) ar­tınca tortul kayaçların oluşumu başlar.

Oluşumu çok uzun yıllarda gerçek­leşir.
Tabakalar farklı zamanlarda oluş­muştur.
Oluşumunda dış etkenler etkilidir.Kökeni magmadır.
Diğer kayaçların parçalanıp dağıl­masıyla oluştuğu için belirli bir kris­talli yapısı yoktur.
Tabakalı bir yapıya sahiptir.
Yapısında bol miktarda mineral bu­lunur.
Yapısında fosil (canlı kalıntıs) bulu­nur.
Canlı kalıntılarının (bitki ve hayvan kalıntıları) çökelmesiylede oluşur.

Magmatik kayaçlara göre daha yumu­şak ve kolay dağılabilen bir yapıya sa­hiptir. Bu kayaçların bir kısmı gözenekli olduğu için suyu kolaylıkla iletilirler.

Başkalaşım Kayaçları

Sıcaklık, gerilme kimyasal aktivitesi olan sıvıları ve basıncın etkisiyle mag­matik ve tortul kayaçların değişime uğrmasıyla başkalaşım kayaçları oluşur.

Bazı yönden oluştukları kayaçlara benzer.
Tabakalı yapıya sahiptir.
Kristalli yapıları vardır.
Tortul kayaçların başkalaşımı sonu­cu oluştuğundan içinde fosil bulunur

Başkalaşım kayaçları tortul kayaçlarından daha sert bir yapıya sahiptir.

Anıtkabir’in yapımında magmatik kayaç olan andazit kullanılmıştır.

Yerkabuğu farklı yapıda ve özelliklerde­ki kayaçlardan oluşmuştur. Bir kayaç tü­rü başka bir kayaç türüne dönüşebilir.

Doğada bu döngü kesintisiz olarak de­vam etmektedir.

Bize hiç değişmiyormuş gibi gelen dağ­lar tepeler, kumsallar sürekli değişim içinde olup bu değişim uzun bir süreçte gerçekleştiğinden biz bunu fark edeme­yiz.

ÖRNEK SORU

Öğretmenin Ata’ya verdiği bilgi-değerlen­dirme tablosu yukarıdaki gibidir.
Buna göre, Ata’nın değerlendirmesi aşağıdakilerden hangisi olursa Ata hata yapmamış olur?

ÇÖZÜM
Kayaçlar; magmatik kayaçlar, tortu ka- yaçlar, başkalaşım kayaçlar olmak üze­re üç çeşittir. (Doğru)Bazalt, andezit ve granit magmetik kayaçlara örnektir. (Yanlış)Ateş kürenin yapısında bulunan erimiş magmanın yeryüzüne çıkarak oluştur­duğu kayaçlar magmatik kayaçlardır. Doğru)Yanıt C

ÖRNEK SORU

Yukarıda bazı ifadeler yazılı olan balonlar vardır. Öğretmeni Umut’tan “Kayaçlar Se­peti” oluşturmasını istiyor.
Buna göre, Umut’un oluşturacağı se­pet aşağıdakilerden hangisi olmalıdır?

ÇÖZÜM
Kayaçlar; magmatik kayaçlar başkala­şım kayaçları ve tortu kayaçlar olmak üzere üç çeşittir. Kireçli kayaç ve kumlu kayaç diye kayaç çeşiti bulunmamakta­dır.Yanıt D