Kırım – Tatar Türkleri Özerk Yönetimi
(Turan İlleri)

Yüzölçümü : 26 140 km2

Nüfusu : 2 700 000

Başkenti : Akmescit

Karadeniz’in kuzeyinde bir yarımada olan Kırım, Ukrayna’ya bağlı muhtar bir Cumhuriyettir. Kırım Türkleri Tatar Özerk Yönetimi olan Kırım Tatar Milli Meclisi tarafından yönetilmektedir. Önemli Şehirleri, Akmescit, Akyar, Yalta’dır.

TARİHÇESİ Türkler, çok eski dönemlerden beri Kırım’da yaşamaktadırlar. 13. asırdan itibaren Kırım Tatarları adını almışlardır. Önceleri Altınorda Devleti içinde yeralmışlar, daha sonra ise sınırları Moskova’ya kadar ulaşan Kırım Hanlığı’nı kurmuşlardır. 1475’ten itibaren Kırım Hanlığı ile Osmanlı İmparatorluğu tek devlet gibi yakınlaşınca, Osmanlı İmparatorluğu’nun hudutları Rusya’nın güney hudutlarına kadar uzanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya arasında 1774 yılında imzalanan Küçük Kaynarca anlaşması ile Kırım Hanlığı Osmanlı himayesinden çıkmıştır. Rus işgaline maruz kalan Kırım Türklerinin esaret yılları böylece başlamıştır. Yerli halkı başka bölgelere göçe zorlanmıştır. En büyük göç dalgaları 1792, 1860-63, 1874-75, 1891-1902 seneleri arasında olmuştur. Rus çarlığı 1917 yılında Bolşevik ihtilâli ile parçalanınca Kırım’ın Bağımsızlık yolu da açılmıştır. 9 Aralık 1917’de Kırım Tatar Milli Kurultayı toplanmış; 26 Aralık 1912’de Kırım Halk Cumhuriyeti’nin kurulduğu ilân edilmiştir. Kırım, Nisan 1918’de Almanlar tarafından da belli bir süre işgal edilmiş; 1920 yılının sonlarına doğru tekrar Bolşeviklerin eline geçmiştir. 1921 yılında Kırım Muhtar Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuş ve Rusya’ya bağlanmıştır. 18 Mayıs 1944 yılında Kırım Tatarları, Kırım’dan topluca sürgün edilmişlerdir. Sovyet Hükümeti, 25.6.1945 yılında yayınladığı Kararname ile Kırım Muhtar Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ni ortadan kaldırmış; Kırım, oblast statüsüne getirilerek yine Rusya’ya bağlı kalmıştır. Kruşçev, Rus-Ukrayn kardeşliğinin 1000. yılı münasebetiyle Kırım Oblastı’nı Rusya’dan alarak Ukrayna’ya bağlamıştır. Kırım Bölgesi bugün Ukrayna’ya bağlı Muhtar bir Cumhuriyettir. Cumhuriyet içerisinde ise Tatar Özerk Yönetimi bulunmaktadır.

KÜLTÜR YAPISI Kırım Türkçesi ile konuşan Kırım Türkleri’nin kültür yapısı, Osmanlı İmparatorluğu ile münasebetleri sebebiyle Türkiye’ye çok yakındır. İdil-Ural Türk bölgesi ile Osmanlı kültürünün etkilediği bölge, Türk uyanışının fikrî temsilcilerini yetiştirmiştir.

DEMOGRAFİK DURUMU Ruslar 1 800 000 Ukraynlar 635 700 Kırım Tatarları 300 000 Ermeniler 4 800 Bulgarlar 1 400 Rumlar 3 500 Almanlar 2 600

EĞİTİM-ÖĞRETİM Kırım’da 5 üniversite, 16 enstitü, 1 akademi, 32 Teknikum (teknik lise), 35 PTU (Endüstri Meslek Lisesi ve Çıraklık Eğitim Merkezi arasında bir okul çeşidi), 598 düz okul bulunmaktadır. Toplam öğrenci sayısı 232 859’dur. Bu sayının içinden 197 162’sini Rus ve diğerleri, 38 697’sini Kırım Tatar öğrencileri teşkil etmektedir. Yapılan girişimler sonunda şimdiye kadar Kırım’da toplam 1839 öğrenci diploma almış; 166 öğretmen görev almış, 6 adet Milli Okul açılabilmiştir. Fakat dersliklerin yetersiz olmasından dolayı Kırım Tatar Türkçesi hariç, bütün dersler yine Rusça olarak gösterilmektedir. Kırım Devlet Üniversitesi’nde 1991 yılında Tatar Türkçesi ve Edebiyatı Bölümü açıldı. 1995 yılına kadar bu bölüme her yıl 50 öğrenci kabul ediliyordu. Ancak, 1996 yılından itibaren sayı düşürülerek 30 öğrenci kabul edilmeye başlandı. 1994 yılında Kırım Tatar Entellektüeller ve Halk Hareketi ile Kırım Devlet Sanayi Pedagoji Enstitüsü açıldı. Bu enstitüde 1300 öğrenciden 722’si Kırım Tatarlarından oluşmaktadır. Çalışan 100 öğretmenden 70’i ve Rektör Tatardır. Yaklaşık 200’ün üstünde Kırım Tatar öğrenci de Türkiye’de üniversite eğitimine devam etmektedir.

GERİ DÖNÜŞ Kırım’dan sürgün edilen Kırımlıların geri dönüşleri devam etmektedir. Yurtlarına dönen Kırım Türk’ü sayısı 300 bine ulaşmıştır. Özellikle Özbekistan’da bulunan Kırım Türkleri geriye dönmek istemekte iseler de, Özbekistan idaresi bu dönüşe izin vermemekte ve çeşitli zorluklar çıkarmaktadır.

EKONOMİ Kırım’ın en önemli ekonomik değeri turizmdir. Ülkede dünyaca ünlü dinlenme yerleri, turistik tesisler bulunmaktadır. Sanayide elektrik üretimi, demir üretimi, makine yapımı, kimya sanayii önemli bir yer tutmaktadır. Ziraat sektöründe bağcılık ve hayvancılık önem kazanmıştır.

TÜRKİYE İLİŞKİLER Türkiye tarafından başlatılan 1000 (bin) konut projesi, yurtlarına dönen evsiz-barksız Kırım Türkleri için önemli bir imkân olmuştur. Bu konutların 300 kadarı teslim edilmiş; geriye kalanın ise inşaatı sürdürülmektedir. Türk kuruluşları tarafından kazandırılan anaokulu, ilkokul ve hastane gibi tesisler, Kırım’ı, Kırım Türkleri için tekrar yerleşim bölgesi ve yurt haline getirmiştir.

|» “Turan İlleri” Sayfasına Dön! « |

Not: İçerik, internetten alıntılanarak derlenmiştir…