Kıyı Tipleri
- Dünya'nın değişik yerlerinde birbirinden farklı kıyı tipleri oluşmuştur. kıyı tiplerinin oluşmasında kıyı gerisindeki yerşekilleri ile iç ve dış kuvvetler etkili olmuştur.
- IV. jeolojik zamanda buzul dönemi sona erdikten sonra buzullar çekilmiş ve kıyılar günümüzdeki görünümünü almıştır.
1. Enine Kıyılar
- Dağların kıyıya dik uzandığı yerlerde denizin vadiler boyunca ilerlemesiyle oluşan kıyı tipidir.
Örneğin; Ege kıyıları.
- Kıyıdaki derinlik az, kıta sahanlığı geniş, delta oluşumuna elverişlidir.
- Kıyıda, koy, körfez, liman ve ada sayısı çoktur.
- Kıyıda bol miktarda girinti-çıkıntı görülür.
- Kıyıda falez azdır.
2. Boyuna Kıyılar
- Kıyıdaki dağların kıyı boyunca paralel uzandığı yerlerde görülen kıyı tipidir. Akdeniz ve Karadeniz kıyılarımızda görülen kıyı tipidir.
Özellikleri;
- Kıyıda girinti-çıkıntı azdır.
- Kıyıda derinlik fazla, kıta sahanlığı (self) dar, delta oluşumu zordur.
- Kıyıdaki koy, körfez, liman ve ada sayısı azdır.
- Kıyıda bol miktarda falez vardır.
3. Limanlı Kıyılar
- Kıyı gerisinin alçak kıyıdaki derinliğin az olduğu alanlarda dalgaların yaptığı biriktirme sonucu oluşan kıyı tipidir.
- Bu kıyı tipinin görüldüğü alanlarda tombolo, kıyı oku, kıyı seti, gibi şekillere rastlanır.
Örneğin; B. Çekmece, K. Çekmece kıyıları
4. Haliçli (Wattlı) Kıyı Tipi
- Gelgitin etkili olduğu kıyılarda akarsu ağzı içeriye doğru aşınır ve haliçler oluşur. Suların geri çekildiği dönemde ise kara haline geçen kıyılarda watt tipi kıyılar oluşur. Ülkemizde gel-git etkili olmadığı için bu kıyı tipine rastlanamaz.
5. Ria Tipi Kıyılar
- Platoları yaran derin akarsu vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir.
Örneğin; İstanbul ve Çanakkale Boğazı
6. Dalmaçya Tipi Kıyılar
- Kıyıya paralel uzanan dağlar arasındaki vadilere deniz suyunun dolmasıyla oluşan kıyı tipidir. Kıyıya paralel uzanan çok sayıda ada oluşur.
Örneğin; Fenike – Kaş kıyıları
7. Fiyort ve Skyerli Kıyılar
- Buzul aşınımı ile oluşmuş vadilerin sular altında kalmasıyla fiyortlar, bu kıyıların moren yığınlarından oluşan adacıklı olanlarına da skyer tipi kıyılar denir. İskandinavya yarımadası, Kuzey İskoçya, Kuzey Kanada ve Güney şili'de görülür. Ülkemizde görülmez.
