Kök ve Gövde

Bir sözcüğün anlam ifade eden en küçük birimi- ne kök denir. Bir başka deyişle kök, bir sözcüğün ekleri çıkartıldıktan sonra geriye kalan an- lamlı en küçük parçasıdır. Köklere çeşitli eklerin getirilmesiyle oluşan anlamlı birliğe ise gövde denir. Gövdeler, köklerden meydana geldiği için her zaman kök ve gövde arasında bir anlam bağı bulunmalıdır;
“yükseklik” kelimesini inceleyelim:
“yükseklik” kelimesinin kökü “yük” değil “yük- sek”tir. Çünkü “yük” kelimesinin “yükseklik” keli- mesi ile anlamca herhangi bir ortak yönü yoktur.

YE → Yapım Eki
Eğer kök, eylem anlamı içeriyorsa fiil, içermiyor- sa isim kökü olarak nitelendirilir.Arabayı hızlı sürer.”sür” burada eylem bildirdiği için fiil köküdür.Kitaplıkta hayatımın en güzel anlarını geçirdim.Cümlede kitap kökü herhangi bir eylem bildirmez. Dolayısı ile isim köküdür.

Bir kök hem isim hem fiil kökü olabilir. Buna ikili (ortak) kök denir.

1. Yemeğin tadına baktı.
2. Yemeği tattı.

1. cümledeki tat kökü eylem bildirmediği için isimdir.
2. cümledeki tat kökü ise eylem bildirir. Dolayı- sıyla fiil köküdür.

Ses taklidinden oluşan (yansıma) kökler isim kökü sayılır.havlamak → “hav” isim köküdür. tıkırtı → “tık” isim köküdür.

Hangi kelimenin kökü çeşidi yönünden diğerlerinden farklıdır?

A) Konak B) Uçurtma
C) Yolcu D) Yetki
1998 DPY

A seçeneğindeki sözcüğün kökü “konmak”, B seçeneğindeki sözcüğün kökü “uçmak”, D seçe- neğindeki sözcüğün kökü “yetmek” fiilleridir. Çünkü bu sözcükler iş, oluş, hareket bildirmek- tedir. C seçeneğindeki “yolcu” sözcüğünün kökü “yol” ismidir. Eylem anlamı yoktur.
Yanıt B