B. Maddenin Sınıflandırılması

Element — Bileşik — Molekül

Maddelerin yapısı incelendiğinde atom veya moleküllerden oluştukları görülmüştür. Çevremizde gördüğümüz sayısız maddeyi birbirinden ayıran, çeşitliliği oluşturan, farklı oluşumlardır.
Günlük yaşantımızda oldukça yaygın olan su, şeker, altın, karbondioksit, karbon gibi maddeler incelenirse yapısal farklılıkları ve benzerlikleri tespit edilebilir.

Yukarıdaki resimler su molekülünün katı, sıvı ve gaz halleridir. Suyun molekül şekli,

yapısında olup 2 hidrojen ve 1 oksijen atomundan oluşur. Su molekülü 2 farklıatomdan oluşmuş 3 atomlu bir meloküldür.
Suyun Önemi :

Dünyanın 3/4’ü , insan vücudunun 3/4’ü , kanımızın % 55’i sudan oluşur.
Canlılığın devamı için çok büyük önemi olan su, bir çok maddenin oluşumu için de gereklidir. Böylesine önemi olan bir maddenin dikkatli tüketilmesi gerektiği oldukça açıktır.

Karbondioksit gazı karbon ve oksijen gibi 2 farklı atomdan oluşmuş, 3 atomlu bir moleküldür.

Yeşil bitkilerde besin ve oksijen sentezi için gerekli olan bu gaz, soluduğumuz havanın da bileşenlerinden biridir.

Örneğin;

Su (H2O) ve karbondioksit (CO2) molekülleri karşılaştırıldığında benzerlik ve farklılıkları belirleyelim;

Benzerlikleri

• 2 farklı atom içerirer.

• 3 atomlu meleküllerdir.

Tanecik yapıları molekülerdir.

• Aynı cins moleküllerden oluşurlar.

Farklılıkları

• Molekül şekilleri farklıdır.

• Aynı koşullarda fiziksel halleri farklıdır.

• Birbirinden tamamen farklı özelliklerde iki maddedir.

şeklinde sıralanabilir.

Oksijen gazının yapısı incelendiğinde farklı özellikler göze çarpar.

Oksijen gazı aynı atomlardan oluşmuş, 2 atomlu bir moleküldür.
Benzer şekilde Azot gazı da aynı 2 atomdan oluşmuş bir moleküldür.

Oksijen ve azot farklı fonksiyonları olan,çeşitli maddelerin yapısında bulunan, canlılığın devamı için mutlaka var olması gereken gazlardandır. Farklılıkları da bir o kadar fazla olan bu gazların tek ortak özelliği aynı atomlardan oluşmuş moleküller olmasıdır. Su, karbondioksit, oksijen ve azot gazı gibi moleküller karşılaştırıldığında yapısal olarak “farklı atomlardan oluşmuş” ve “aynı atomlardan oluşmuş” şeklinde gruplandırılabilir.

Altın, gümüş, bakır, civa, demir, alüminİyum gibi maddeler incelendiğinde yapıglarının atomik olduğu görülür.

MADDELERİ İNCELEYELİM

Maddeler incelendiğinde dört farklı durum tespit edilir.

• Aynı atomladan oluşan yapılar

.

• Aynı atomlardan, aynı tür moleküllerden
  oluşan yapılar.

• Farklı atomlardan, aynı tür moleküllerden
  oluşan yapılar.

• Farklı atomlardan, farklı tür moleküllerden
  oluşan yapılar.

C. Fiziksel Ve Kimyasal Değişmeler

Günlük yaşantımızda birçok değişimle karşılaşırız. Sütün yoğurda dönüşmesi, makarna ve yumurtanın haşlanması, pilavın suyunun buharlaşması, ıslak çamaşırların kuruması bazı değişikliklerdir.

TANIM Bir maddeden yeni

Bir madde oluşturan değişmelere kimyasal
değişim denir.

Fiziksel değişmelerde maddenin görünümü değişirken kimliği değişmez. Ezme, ufalama, parçalama, eritme gibi işlemler fiziksel şekil değişiklikleridir.


Fiziksel değişmede maddenin iç yapısında bir değişiklik olmaz. Madde yeni bir maddeye dönüşmeyip kimlik değiştirmez, atom veya melekül yapısı aynı kalır.

TANIM
Bir maddeden yeni bir madde oluşturan değişmelere kimyasal değişim denir.

Kimyasal değişmede; renk değişimi, ısı ve ışık açığa çıkması, gaz kabarcığı oluşması gibi değişiklikler meydana gelebilir.

Kimyasal değişmeler geri döndürülemez özelliktedir. Maddenin kimliği değişir.

Kimyasal değişme sonucunda oluşan yeni maddenin molekül yapısı kendisini oluşturan maddelerin yapısına benzemez.

ÖRNEK SORU:

Ece, Oya ve Ali günlük yaptıkları işlemleri Fen ve Teknoloji dersiyle bağdaştırmak istiyor. Bunun için bazı olayları fiziksel
ve kimyasal olarak grupluyorlar.

Tabloda her birinin yaptığı değişme “✓” işareti ile belirtildiğine göre hangi gruplandırma doğrudur?

ÇÖZÜM

Ali ayran yapmış; fiziksel Oya patates kızartmış, patatesin yapısı değişir; kimyasal, Ece domates doğramış sadece boyut değişimi, fizikseldir.
Yanıt C

Saf Madde Ve Karışım

TANIM
Aynı taneciklerden meydana gelen atomik veya molekül yapılı maddelere saf madde denir.

Element ve bileşikler saf maddelerdir.

TANIM

Aynı atomlardan oluşan atomik ya da molekül yapılı saf maddelere
element, farklı atomlardan oluşan saf maddelere ise bileşik denir.

Örneğin;

Şeker, tuz, saf su, alkol, altın, demir, gümüş saf maddelerdir. Bunlardan şeker, saf su, alkol molekül yapılı iken altın, demir, gümüş atomik yapılıdır.

Şeker, tuz, su, alkol birer bileşik altın, demir, gümüş ise elementtir.

TANIM
İki ya da daha fazla maddenin kendi özelliklerini kaybetmeden
bir araya gelmesiyle oluşan maddeye karışım denir.

Örneğin;

Hava, cam, toprak, kan, kolanya, tuzlu su, deniz suyu gibi maddeler karışımdır.

Bazı karışım türlerinde maddelerin atom veya molekülleri birbiri içinde dağılmaz.

Karışımı oluşturan farklı taneckiler birbirinden ayrı durur.

Bazı karışım türlerinde ise farklı madde tanecikleri birbiri içinde eşit oranda dağılır. Bu karışımlar maddenin her tarafında
aynı özelliği gösteren karışımlardır.


A ve B kaplarında görülen karışımlarla ilgili yapılan değerlendirmelerden hangi öğrencininki doğrudur?

ÇÖZÜM:

A kabında tebeşir tanecikleri dipte birikmiştir. Karışımın her yerinde görülmez. Her iki kaptaki maddeler karışımdır. B kabındaki karışımda tanecikler orantılı yayıldığından, her tarafında aynı özelliği gösterir.
Yanıt D

ÖRNEK SORU

X maddesi : Farklı cins atomlardan, aynı cins moleküllerden
Y maddesi : Aynı cins atomlardan
Z maddesi : Farklı cins moleküllerden oluşur.

Yukarıda X, Y, Z maddelerinin tanecik özellikleri verilmiştir.

Tabloda X, Y, Z nin hangi sınıfa dahil olduğuyla ilgili işaretleme yapılmşıtır.

Değerlendirmenin doğru olabilmesi için hangi ikisi yer değiştirmelidir?
A) 1 ve 2
B) 1 ve 3
C) 2 ve 3
D) Sınıflandırma doğrudur

ÇÖZÜM

Tanımlara göre
X : bileşik, Y : element, Z : karışımdır O halde doğru sınıflandırma için 1 ve 2 yer değiştirmelidir.
Yanıt A

ÖRNEK SORU:

ÇÖZÜM:

Efe’nin son açıklaması karışımları ifade eder. Farklı taneciklerden oluşan madde (karışım) A şıkkındakidir.
Yanıt A