Mahallî Türkçenin sözcük dedektifleri
(24.07.2007)
Kütahya yöresinde mantara “domalan”‚ Maraş yöresinde merdivene “süllüm”‚ Balıkesir yöresinde salona “hanit”‚ Erzurum yöresinde mızıldayan çocuğa “dızdız”‚ İç Anadolu’da damada “güvağ” dendiğini biliyor muydunuz?
Eğer bu yörelerde yaşamamışsanız‚ bilmeme ihtimaliniz hem yüksek hem de doğal. Ancak halen bu memleketlerde yaşayan ama yöresinin özgün kelime ve deyişlerini bilenlerin sayısı da giderek azalmakta… Çünkü yöresel şivelerle birlikte mahallî kelimeler de‚ iletişimin yaygınlaşması ve formel eğitim görenlerin sayısının artması ile giderek dilin içinden çekiliyor. Öyle ki şiveden ve mahallî kelimelerin kullanımından dolayı‚ büyük şehirde doğup büyüyen torun‚ memleketteki dedesinin ne dediğini anlamak için cümlelerin yaygın kullanılan İstanbul Türkçesine çevrilmesini istiyor. Folklor uzmanlarının dilimizde ve kültürümüzde büyük bir zenginlik olarak gördüğü ancak gündelik dilin içinde buharlaşıp giden mahallî kelimelerin en yakın dostları‚ deyim yerindeyse gönüllü mahallî dil koleksiyoncuları.
Neredeyse her Anadolu şehrinde var onlar. Yörenin mahallî kelimelerini toplayıp sözlük çıkarıyor‚ şiveleri kayıt altına alıyorlar. Kimileri bunu‚ yetiştiği yörenin kültürüne vefa borcu olarak gördüğü için yapıyor‚ kimileri bu kelimeleri büsbütün kaybolmaktan kurtarmak için… Türkçenin mahallî kelimelerinin envanterini çıkaran bu Türkçe dostlarından dördü ile konuştuk. Çorum’dan Mustafa Selvi‚ Kahramanmaraş’tan Mehmet Bilal‚ Kütahya’dan Ali Günhan‚ Denizli’den Şükrü Tekinalp‚ Türk folkloruna gönüllü olarak verdikleri bu katkıyı anlattılar‚ derledikleri sözlüklerden örnekler verdiler.
Kaynak: Zaman