Mendel Kanunları ve Çaprazlamalar Konu Anlatımı

Kalıtım konusu ile ilgili ilk önemli çalışmaları Gregor Mendel (1822–1884) yapmıştır.

Bezelyeler üzerinde yaptığı araştırmalar ile bugünkü kalıtım ilkelerini bulmuştur. Çalışmalarında elde ettiği sonuçları Bitki Melezleri ile çaprazlamalar adı altında yayınladı. Ancak o tarihlerde buluşları ilgi uyandırmadı.

Daha sonra başka bilim adamları Mendel’in çalışmalarına benzer çalışmalar yaparak aynı sonuçları elde ettiler.Bu sonuçları “Mendel Kanunları” adı altında topladılar.

Mendel’in çalışmalarında bezelyeleri seçmiş olması, ona avantaj sağlamıştır.

Çünkü;

• Çeşitleri çoktur.
• Kısa zamanda döl verirler.
• Genleri bağımsızdır, yani her bir karakteri, farklı koromozomlarda bulunan bir gen çifti kontrol eder.
• Çiçeğin taç yaprakları, dişi ve erkek organları tamamen sardığından yumurta hücresi başka bir bezelye bitkisinin polenleriyle tozlaşma yapamaz.

Mendel Kanunları

1. İzotipi ve Benzerlik Kanunu (Mendel’in I. Kanunu)

Farklı karakterlere sahip iki homozigot genotipli bireylerin çaprazlanması ile oluşan bireyler birbirinin aynıdır.

2. Ayrılma Kanunu (Mendel’in II. Kanunu)

Melez bireyler kendi aralarında veya benzerleri ile çaprazlandığında elde edilen F1 dölünde ana-babadan almış oldukları özellik belli oranlarda ortaya çıkar.

3. Bağımsızlık Kanunu

İki veya daha fazla karaktere sahip farklı melezlerin çaprazlanmasıyla ana baba karakterleri yavrulara tesadüfe bağlı geçerler.

Mendel’in çaprazlamalarının sonuçları

• Karakterlerin nesillere geçmesini sağlayan belirli faktörler (genler) vardır.
• Her ergin bireyin hücrelerinde bir karaktere ait iki belirleyici vardır (2 allel gen). Bunlar bir karakter için birbirine benzeyen (AA, aa) veya birbirinden farklı (Aa) allel genlerdir.
• Bir alleldeki faktörler değişmeden eşit ihtimalle gametlere dağılır.
• Döllenmede gametler rastgele birleşir. Melezlerin kendi aralarında çaprazlanmasıyla görülen karakterler önceden tahmin edilebilir oranlarda ortaya çıkar.

Çaprazlama elemanları

Parental (P) : Çaprazlanacak anne ve babanın genotipini ifade eder.
Gamet (G) : Anne ve babadan meydana gelebilecek gamet çeşidini ifade eder.
F1 dölü : Dişi ve erkek gamet çeşitlerinin birleşmesiyle meydana gelen ilk dölün genotip ve fenotip çeşitlerini ifade eder.
F2 dölü : F1 dölünden elde edilen dişi ve erkek bireylerin çaprazlanmasıyla oluşacak ikinci dölü ifade eder.
Kendileşme : Belirli bir genotipe sahip dişinin aynı genotipteki erkekle çaprazlanmasıdır.