• eş baskın genler
  (Eksik baskın = Ekivalent genler)
• Çok allelik
• Letal (öldürücü) genler
• Bağlı genler

1.Eş Baskın Genler

Bir özelliğin oluşumundan sorumlu olan iki allel genden birinin diğerine tam baskın olmaması durumuna denir.

Bu durumda bir gen alleline göre baskın ya da çekinik değildir. Bu tip allel genlerin canlının fenotipinde kendini gösterme kuvveti birbirine eşittir. Heterozigot bireyler, iki homozigot birey arasında bir görünüme (fenotipe) sahip olur. Bu özellikteki allel genler hem hayvanlarda hem de bitkilerde görülebilir. Böyle bir çiftin çaprazlanmasından farklı kalıtsal özellikler ortaya çıkar.

• Sığırlarda kırmızı tüy geni beyaz tüy genine eş baskındır. Kırmızı boğa ile beyaz inek çaprazlandığında demir kırı sığırlar oluşur. F2 dölünde ise fenotip oranı 1 : 2 : 1 dir.

• Endülüs tavuklarında siyah tüy geni (S), beyaz tüy genine (B) eş baskındır. Bu hayvanlarda beyaz tüylü olanlar (BB) ile siyah tüylü olanlar (SS) çaprazlandığında F1 dölü daima gri – mavi renkli olur. F1 kendi arasında çaprazlandığında fenotip oranı 1 : 2 : 1 olur.

• Akşam sefası bitkisinde kırmızı çiçek geni (K), beyaz çiçek genine (B) eş baskındır. Kırmızı çiçekli akşam sefası (KK), beyaz çiçekli akşam sefası (BB) ile çaprazlandığında F1 de oluşan bitki pembe çiçekli (KB) olur. F2 dölünde ise fenotip oranı 1 : 2 : 1 olur.

2. Çok Allellik

Bazı populasyonlarda bir karakterle ilgili allel gen çeşidi ikiden fazladır. Ancak bir karakterle ilgili gen kaç tane olursa olsun diploid bireyde bu allellerden en fazla iki tane bulunur.

Çok allelliğe örnek olarak insanlarda A, B, 0 kan karakteri ve tavşanlarda post rengi oluşumu verilebilir. İnsanlarda kan grubunu belirleyen üç çeşit gen vardır. Bu genler A geni, B geni ve O genidir. Populasyondaki bireyler 6 farklı genotipte (AA, AO, BB, BO, OO, AB) ve 4 farklı
fenotipte (A, B, O ve AB) olabilirler.

Tavşanlarda post rengi ile ilgili dört farklı allel vardır. Bu genler arasında tam dominantlık ilişkisi vardır. Post rengini meydana getiren alleller,

3. Letal Genler

Canlılarda bazı genler homozigot duruma geçtiğinde öldürücü olur. Letal genler baskın veya çekinik durumda etkisini gösterebilir.

a. Baskın letal genler İnsanlarda kısa parmaklılık homozigot baskın durumda öldürücüdür.

N: Kısa parmak geni
n: Normal parmak geni

b. Çekinik letal genler
Bitkilerde albinoluk geni çekinik durumda öldürücüdür. Albino bitkiler, tohumdaki besin bitince ölürler.

B: Bitkilerde klorofil sentezleme geni
b: Bitkilerde klorofil sentezlemeyi engelleyen gen (Albinoluk geni)

4. Bağlı Genler

Gen – kromozom teorisine göre kromozomlar genler topluluğudur. Bir kromozom üzerinde birden fazla gen bulunur. Bu genler dölden döle birlikte geçerler. Ancak mayoz bölünme sırasında krossing – over olduğunda bu genler birbirinden ayrılır.

Bir organizmada bulunan gen sayısı kromozom sayısından fazladır. Örneğin insanda 46 kromozom bulunur. Fakat insanda çok sayıda karakter gözlenir.

Örnek:
Canlıların tüm özelliklerinin genlerle kontrol edildiği ve her genin bir özellikten sorumlu olduğu bilinmektedir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi “Kromozomlar birden fazla gen taşır.” hipotezine bir kanıt olabilir?
A) Eşey hücrelerinde, genelde, türe özgü kromozom sayısının yarısı kadar kromozom bulunur.
B) Bir kromozom üzerinde bulunan bir genin aleli (eşi), o kromozomun homoloğunda (eşinde) yer alır.
C) Bazı canlılarda, türe özgü sayıdan daha fazla kromozom bulunur.
D) Eşey kromozomlarında eşeysel özelliklerden başka özellikler de taşınır.
E) Döllenme sonucu oluşan zigotta, alel (eş) genler bir araya gelir.

Çözüm:Eşey kromozomları (X ve Y) üzerinde eşey özelliklerini belirleyen genler bulunur. Bunlardan başka eşeysel özelliği olmayan bazı karakterle ilgili genleri de taşır. Bu durum kromozomlar birden fazla gen taşır. hipotezine kanıt olabilir.
Yanıt D