Mercekler ve Aydınlanma
- Küresel ve düzlem yüzeylerden oluşan saydam ortamlara mercek denir. Mercek kırıcı yüzeyleri küre parçası şeklinde olan saydam cisimlerdir. Büyüteç mikroskop, teleskop, gözlük camları, kamera gibi araçlardır. İki çeşittir.
- Yüzeyler kesişiyorsa bu tür merceklere ince kenarlı mercek denir. Uçları ince, ortaları şişkin olan merceklerdir.
- Bu mercekler ışığı topladığı için yakınsak mercek de denir.
- İnce kenarlı mercek üzerine gelen ışınları asal eksene yaklaştıracak şekilde kırar.
- İnce kenarlı mercek fiekil I ve II deki gibi gösterilir.
- Saydam ortamda yüzeyler aşağıdaki şekilde olduğu gibi kesişmiyorsa bu tür merceklere kalın kenarlı mercek denir. Orta kısımları ince, uç kısımları kalın olan merceklerdir.
- Bu mercekler ışığı dağıttığı için ıraksak mercek de denir.
- Kalın kenarlı mercek üzerine gelen ışınları asal eksenden uzaklaştıracak şekilde kırar.
- Kalın kenarlı mercek şekil I ve II deki gibi gösterilir.
- Merceklerde asal eksene paralel gelen ışığın kendilerinin ya da uzantılarının kesiştiği yere odak noktası denir.
Eğrilik Yarıçapı
- Merceklerin eğri yüzeyleri küreye tamamlandığında oluşan küre yarıçaplarına yüzeylerin eğrilik yarıçapı denir.
Asal Eksen
- Merceğin odak noktalarını birleştiren doğruya asal eksen denir.
Odak Noktası (F)
- Asal eksene paralel gelen ışınların kendisi yada uzantılarının asal ekseni kestiği noktaya denir.
2F Noktası
- Optik merkezde odak uzunluğunun iki katı mesafede olan noktaya denir. Merceklerde küresel aynadaki merkez noktasının yaptığı görevi görür.
Optik Merkez (O)
- Işığın kırılmadan geçtiği noktaya optik merkez denir.
Optik Eksen
- Optik merkezden asal eksene dik çizilen eksene denir.
Odak Uzunluğu (f)
- Optik merkez ile odak noktası arası uzaklığa odak uzunluğu denir.
Özellikler
- Merceğin kırılma indisiyle ortamın kırılma indisi arasındaki fark büyürse kırılma artacak odak uzaklığı azalacaktır.
- Merceği oluşturan yüzeylerin eğrilik yarıçapları artarsa odak uzaklığı büyür.
- Eğrilik yarıçapının büyümesi demek yüzeyin doğrusallaşması demektir.
- Eğrilik yarıçapı sonsuz olursa yüzey artık doğrusaldır.
- Merceğin içinde bulunduğu ortam merceğin kırılma indisinden daha büyük ise mercek karakter değiştirir.
- Yani ince kenarlı mercek kalın kenarlı, kalın kenarlı mercek ince kenarlı gibi davranır.
- Merceklerin ışıklara karşı gösterdikleri kırılma indisleri aynı değildir. nmor > nkırmızı mercek mor ışığı daha çok kıracağından odak uzaklığı daha küçük olacaktır.
[fizik_2_ygs_lys]