Merkezi Sinir Sistemi

Beyin ve omurilikten oluşur.

a. Beyin

• Bilgi işlem merkezi gibi çalışır. Dıştan içe doğru; sert zar,örümceksi zar ve ince zar ile çevrilidir.
• Kafatası kemiğine yapışık olan sert zar, kalın ve dayanıklıdır. Görevi korumadır.
• Örümceksi zar, sert zar ve ince zarı birbirine bağlar.
• İnce zar, beynin bütün girinti ve çıkıntılarına girer, beyin yüzeyine yapışıktır.
• Yapısındaki kan damarları sayesinde beynin beslenmesini sağlar.
• Örümceksi zar ile ince zar arasında beyin omurilik sıvısı (B.O.S) bulunur.
• Bu sıvı; darbelere karşı yastık görevi yapar, beyin ile kan arasında besleyici madde ve atık ürün alışverişi için bir ortam oluşturur.
• Ayrıca beynin ağırlığının daha az hissedilmesini sağlar.

Ön Beyin (Büyük Beyin)

• Beynin en büyük bölümüdür. Uç beyin ve ara beyin olmak üzere iki bölümden oluşur.

Uç Beyin

• Köprülerle birbirine bağlanan iki yarım küreden oluşur.
• Üstteki köprü “nasırlı cisim”, alttaki köprü “beyin üçgeni” olarak adlandırılır. Bu köprüler, nöron aksonlarından yapılmıştır.
• Beyinde içte ak, dışta boz madde bulunur. Boz maddeye beyin kabuğu (korteks) da denir. Gri renklidir.
• Ak madde içine doğru girinti ve çıkıntılarla kıvrımlar oluşturur.
• Beyin yarım kürelerinin üstünde bulunan enine yarığa “rolando yarığı”, alt kısmında ve genişçe olan yarığa ise silvus yarığı denir.

Uç beyin;
Bilinç, hafıza, zeka, hayal kurma,düşünme ile ilgilidir. Ayrıca duyu organlarından gelen bilgilerin merkezlerini taşır.
Uç beyin;

• Ön lop
• şakak lop
• Yan lop
• Arka lop
• Merkezi lop

olmak üzere 5 bölüme ayrılır.

Ara Beyin

Beyin yarımkürelerinin arasında kalır. Yan duvarları talamus, tavanı epitalamus ve tabanı hipotalamustur.
Hipofiz bezinin arka bölgesini de içine alır.
Talamus; beynin alt kısmı ve omurilikten gelen sinirlerle uç beyindeki duyu merkezlerine giden sinirlerin geçtiği yerdir.
Koku duyusu hariç bütün duyuların toplandığı, denetlendiği, sınışandırılarak dağıtıldığı merkezdir.
Hipotalamus, vücudun iç dengesini (homeostasi) sağlar.
İştah, vücuttaki su dengesi, uyku, vücut ısısı, metabolizma hızı gibi olayları düzenler.
Bu düzenlemede hipofiz bezi ile haberleşme içindedir.

Orta Beyin

• Beyincik ve ara beyin arasındadır. İnsanda oldukça küçüktür.
• Dördüz çıkıntılar (optik lob) bulunur. İçinde görme ve işitme reşeks merkezleri yer alır.

Örnek
Işıkta göz bebeğinin küçülmesi
Beyincik, pons, omurilik ve omurilik soğanı arasında bağlantı kuran sinir uzantıları orta beyinden geçer.
Ayrıca orta beyinde kas tonusunu ve vücudun duruşunu düzenleyen merkezler de bulunur.

Arka Beyin

• Omirilik soğanı ve beyincikten oluşur.

Omurilik Soğanı

• Omuriliğin kafatası içinde devamı gibidir. Beyinciğin altında yer alır.
• Yapısı omuriliğe benzer.
• Dışta ak madde,
• içte boz madde bulunur.
• Ak madde, beyinden omuriliğe, omurilikten beyine gidenmiyelinli duyu ve motor aksonlarından yapılmıştır.
• Boz madde, sinirlerin girip çıktığı yerdir, hayatsal faaliyetleri kontrol eder.
• Solunum, sindirim, dolaşım, hapşırma, öksürme, yutma,kusma gibi olayları kontrol eder.
• Beyin yarımkürelerinden çıkıp, vücut kısımlarına giden sinirler buradan çaprazlanarak geçer.
• Beynin sağ tarafı vücudun sol bölgelerini, beynin sol tarafı da vücudun sağ bölgelerini kontrol eder.
• Omurilik soğanına “hayat düğümü” denir. Darbe alması sonucu, ölüme neden olabilir.

Beyincik

• Omurilik soğanın üzerinde bulunur.
• Beyin gibi iki yarım küreye ayrılmıştır.
• Dışta boz madde, içte ak madde bulunur.
• Ak madde, boz madde içinde dallanmalar yaparak ağacı andırır. Bu nedenle beyinciğe hayat ağacı da denir.
• Sert, örümceksi ve ince zarla örtülüdür.
• Hareket ve denge merkezidir. Ayrıca kasların çalışmasını koordine eder. Beyinciği çıkarılan köpek yürüyemez,beyinciği zedelenen kuş yalpalayarak uçar.

Pons(Varol Köprüsü)

• Beyinciğin altında, orta beyinle omurilik soğanı arasında bulunur.
• Kalın lif demetlerinden oluşur.
• Pons, beyinciğin bir yarım küresinden diğerine impuls taşır.
• Böylece vücudun sağ ve sol tarafında bulunan farklı kasların yönlendirilmesine yardımcı olur.