Mezopotamya Uygarlığı

• Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan topraklara, iki ırmak arası anlamına gelen Mezopotamya tabiri kullanılır.
• Nehrin akış yönüne göre bölge Yukarı Mezopotamya ve aşağı Mezopotamya olarak bölümlendirilmiştir.
• Mezopotamya, İlk Çağ'ın en eski ve en önemli uygarlık merkezlerinden biridir. Topraklarının verimli, ikliminin yaşamaya uygun olması nedeniyle, dışardan birçok kavim buraya gelip yerleşmiştir.
• Mezopotamya'da Sümer, Akad, Elâm, Babil ve Asur devletleri kurulmuştur.

a. Sümer Uygarlığı

• Asya kökenli bir kavim olan Sümerler, MÖ 3500 yıllarında Mezopotamya'ya gelip yerleştiler.
• Sümerler, şehir devletleri hâlinde yaşadılar. Ur, Uruk, Kiş, Eridu, Umma, Lagaş önemli şehir devletleridir.
• Kent devletlerinin başında “ensi” ve “patesi” adı verilen rahip krallar vardı.
• Mezopotamya kültür ve uygarlığının temeli Sümerler tarafından atıldı.
• Mezopotamya devletleri kültür ve uygarlık yönünden büyük ölçüde Sümerlerin etkisinde kaldılar.
• MÖ 2750 yıllarında Uruk kralı Lugalzagi, Aşağı Mezopotamya'da siyasi birliği gerçekleştirmek amacıyla, Sümer kent devletlerini bir yönetim altına topladı.
• MÖ 2350'de Akadlar, Sümerleri egemenlikleri altına aldılar.

b. Akadlar

• MÖ 4000'de Arabistan'dan göç eden ve Sami kavimlerinden olan Akadlar, Fırat Irmağı boylarına gelip yerleşmişlerdir.
• MÖ 2350'de Sümer egemenliğine son veren Sargon, Akad Krallığı'nı kurdu.
• Mezopotamya'ya egemen oldular ve tarihin ilk büyük imparatorluğu olan Akad İmparatorluğu'nu kurdular. MÖ 2150'de kuzeyden gelen Gutiler, Akad İmparatorluğu'na son verdiler.

c. Elâmlılar

• Elâmlılar, Sami kavimlerindendi ve Mezopotamya'nın güneydoğusunda yaşıyorlardı.
• Merkezleri Sus kentiydi.
• Elâmlılar zengin yer altı kaynaklarına sahiptiler. MÖ 7. yüzyıl ortalarında Asurlular, Elâm egemenliğine son verdiler.

d. Babilliler

• Babillilerin siyasi tarihleri, I. Babil Devleti ve II. Babil Devleti olmak üzere ikiye ayrılır.
• I. Babil Devleti: MÖ II. binde Samilerin bir kolu olan Amurrular tarafından kuruldu.
• En güçlü dönemlerini Hammurabi zamanında yaşadılar.
• Hammurabi, Sümer ve Akadların yasalarını toplayarak zamanın ihtiyaçlarına göre düzenleyen ünlü “Hammurabi Kanunları”nı meydana getirdi.
• Babil Devleti, MÖ 1800 yıllarında Hititler tarafından yıkıldı.
• II. Babil Devleti: Babil, uzun yıllar Asurların egemenliği altında kaldı.
• Babilliler, Medlerle birleşerek MÖ 612'de Asur egemenliğine son verdiler ve II. Babil Devleti'ni kurdular.
• II. Babil Devleti'ne MÖ 539'da Persler son verdi.

e. Asurlular

• Asurlular, Elâm dâhil tüm Mezopotamya ile Suriye, Filistin ve Mısır'ı içine alan büyük bir imparatorluk kurdular.
• Mezopotamya ile Anadolu arasındaki ticareti yürüten Asurlular, Anadolu'da ticaret kolonilileri kurdular. Bunların en büyüğü Kültepe (Kayseri) idi.
• Kral Asurbanibal zamanında Asurlular, en güçlü ve disiplinli orduları sayesinde sınırlarını Doğu Anadolu'dan Mısır'a kadar genişletmişlerdir.
• MÖ 612'de Medler ve Babiller birleşerek Asurlulara son verdiler.

6. Mısır Uygarlığı

• Mısır, Afrika'nın kuzeydoğusunda yer alan bir ülkedir. Batısı ve güneybatısı çöllerle çevrilidir.
• Nil Nehri, Mısır'ın en önemli hayat kaynağıdır. Ünlü Yunan tarihçisi Herodot'un deyimiyle “Mısır, Nil'in bir armağanıdır. ”
• İlk Çağ'da Mısır ikiye ayrıldı: Aşağı Mısır (Kuzey Mısır), II. Yukarı Mısır (Güney Mısır-Nil Vadisi).

Örnek:
İlk Çağ'da, Mezopotamya'nın kuzeyine Yukarı, güneyine Aşağı Mezopotamya dendiği hâlde, Mısır'ın kuzeyine Aşağı, güneyine Yukarı Mısır denmiştir.

“Yukarı ve Aşağı” şeklindeki bu belirlemeler neye dayanarak yapılmıştır?

A) Ekvatora olan uzaklığa
B) Ovaların konumuna
C) Yerleşim merkezlerinin dağılışına
D) Nehirlerin akış yönüne
E) Dağlık bölgelerin konumuna

Çözüm:
Mezopotamya'nın kuzeyine Yukarı, güneyine Aşağı Mezopotamya denildiği hâlde, Mısır'ın kuzeyine Aşağı, güneyine Yukarı Mısır denilmesinin nedeni nehirlerin akış yönünün göz önünde bulundurulmasıdır.

Yanıt D

• Mısır'ın siyasi tarihi, MÖ 3000 yıllarında Kral Menes'in siyasi birliği kurmasıyla başlar. Bu dönem, firavunlar döneminin başlangıcı olmuştur.
• Mısır tarihinde, Hititler ile yapılan Kadeş Savaşı'nın önemli bir yeri bulunmaktadır. Kuzey Suriye'yi ele geçirme mücadelesi ile çıkan bu savaş, MÖ 1296'da başlamış ve MÖ1280'de sona ermiştir.
• Perslerin istilası ile Mısır hâkimiyeti son bulmuştur.
• Mısır, MÖ 332'de Makedonyalı büyük İskender tarafından bir eyalet durumuna getirilmiştir. Hiksos, Asur ve Pers istilaları dışında Mısır, sürekli ve uzun bir tarihe sahiptir.
• Çöller ve denizler gibi doğal sınırlarla çevrili olması nedeniyle Mısır, dış istilalardan korunmuş ve bunun sonucu olarak da diğer uygarlıklarla pek etkileşim yaşamamıştır.