“Mortgage” Türkçeleşti, “Tutulu Satış” Oldu.

Milliyet:
Yurttaşların uzun vadeli taksitlerle ev alabilmesine dayalı sistemin adı olan son günlerin moda terimi “mortgage” için Türk Dil Kurumu’nun önerdiği “tutu” sözcüğünün tutmaması üzerine, Kurul üyelerinden Hamza Zülfikar’dan “tutulu satış” önerisi geldi. Zülfikar “Yeter ki ekonomi yazarları ya da devlet adamlarından biri bu kelimeyi kullansın” dedi.

TDK üyesi Hamza Zülfikar bir makalesinde, daha önce Arapça’dan Türkçe’ye geçen “rehin” ve Fransızca’dan alınan aynı anlamdaki “ipotek”in yanında şimdi de yakın anlamlı “mortgage” sözcüğünün dillerde dolandığına işaret etti.
Zülfikar, mortgage sözcüğünün anlamının “Bir borcun ödeneceği inancıyla geri alınmak üzere borçlunun alacaklıya verdiği değerli şey” olduğunu belirtti. TDK’nın rehin ve ipotek için daha önce “tutu” sözcüğünü önerdiğini, sözlükte kelimenin yer aldığını ve bu kelimenin zaten halk tarafından kullanıldığını dile getiren Zülfikar, sözcüğün daha çok Tokat, Isparta, Denizli, Balıkesir, Sakarya, Adana, İzmir, Kütahya, Manisa da kullanıldığını bildirdi.

“DEVLET ADAMLARI KULLANSIN”
Tutu sözcüğünün çok ilgi görmediğine de işaret eden Zülfikar, mortgage teriminin yerine “tutulu satış”ın kullanılabileceğini belirtti. Zülfikar, “Yeter ki para, banka konularında, ekonomi sayfalarında yazı yazanlar veya devlet adamlarından biri bu sözü kullansın” dedi.

Referans
İpoteğe dayalı uzun vadeli konut finansman sisteminin yasal zeminini oluşturan ve şimdiye kadar mortgage olarak tanımlanan sistemin adı Türkçeleştirilerek “tutulu satış” oldu. TBMM Plan ve Bütçe Alt Komisyonu, tasarıda mortgage sistemine tutulu satış denilmesini kararlaştırdı.

Av. A. Erdem Akyüz
Devlet Bakanı Abdüllatif Şener “UDKE” imini beğenmiş. Bunun açılımı ilk harflerini aldığı “Uzun dönemli konut edinme sistemi” imiş.Bu bir isim olmaktan ziyade, bir tarifin kısaltılması oluyor. Kaldıki bir tarifin ilk harflerinden oluşan isim bulma yöntemi, kısır dillere özgü bir yöntemdir. Türkçe ise matematiksel yapısı ve kurgusu ile, yeni kelimeler türetmeye en uygun olan emsalsiz bir yapıya sahip olması bakımından, bu yönteme başvurmaya gerek yoktur.

Türk Dil Kurumu ise “Tutulu Satış” ismini önermiş. Türkçenin kelime üretme yetisini gösteren güzel bir tanım.

TDK Başkanı Şükrü Halûk Akalın’ın Hakkı Devrim’in İtirazlarına Yanıtı:

Bugünkü yazınızda Kurumumuzun mortgage sistemi için teklif ettiği tutulu satış sözüne değinerek devlet zorundan yararlanmak istediğimizi belirtiyorsunuz. Teklif edilen tutu sözünün de argodaki bazı kelimeleri çağrıştıracağını yazıyorsunuz. Öncelikle tutu sözünün Kurumumuzun türettiği ve teklif ettiği bir söz olmadığını belirtmem gerekir. XIV. yüzyıldan itibaren Türkiye Türkçesinde dutu, duta, tutu biçimlerinde ve “rehin” anlamında (TDK, Tarama Sözlüğü, II/1289), günümüzde de Isparta, Denizli, İzmir, Manisa, Balıkesir, Kütahya, Sakarya, Tokat, Urfa, Muş, Adana ve Tekirdağ bölge ağızlarında tutu biçiminde ve “rehin” anlamında kullanıldığını belirtmem gerekir.

Bu söz Türkçenin söz varlığında yaklaşık yedi yüzyıldır kullanılmaktadır. Mortgage sözü “ipotek, rehin” anlamındadır. İpotek ve rehin dilimizin söz varlığındaki yabancı kökenli sözlerdendir, ancak mortgage yeni bir kavram olarak Türkçede kullanılmaya başlanıyor. Kurumumuz, mortgage sözü yaygınlaşmadan 13 Aralık 2004’te dilimizin söz varlığındaki tutu sözünden yararlanıp yeni bir kavram olan “mortgage sistemi” veya “mortgage satışı” yerine yeni bir terim olarak “tutulu satış”ı, önermiştir.

Konunun yeniden gündeme gelmesinin sebebi ise hazırlanmakta olan yasaya mortgage sözünün alınmaması bunun yerine tutulu satış sözünün kullanılması dileğiyle Başbakan yardımcısı ve Devlet Bakanı Sayın Abdüllatif Şener’e, TOKİ Başkanlığına ve diğer ilgili kurumlara resmî yazıyla başvurmamızdır. Teklif ettiğimiz kelimenin beğenilip benimsenmesini beklerken, hazırlanmakta olan bir yasada mortgage sözünün kullanılma olasılığı karşısında sessiz kalmamız beklenemezdi. Çünkü mortgage, Türkçenin yazımını da söylenişini de bozan özellikler taşımaktadır. Daha bugünden mortgage’a, mortgage’ta gibi tuhaf yazılış biçimleri basında gözlenmektedir. Bu durum karşısında el ele vererek, özellikle sizin desteği ile mortgage sözünü yerine dilimizin kaynaklarından ve köklerinden yararlanılarak tutulu satışı yaygınlaştırmamız gerekiyor.

«Tutulu satış» lafı tutmaz
Her yiğidin bir yoğurt yiyişi vardır, derler ya! Benim içimden de zaman zaman «Her dilin kendince bir güzellik anlayışı vardır, onu zorlamaya kalkmayın!» diye haykırmak gelir. Bununla bitmez. Dillerin aklı da vardır, zekâsı da… Şairlerin sesinde doruğa erişleri boşuna mı sanırsınız?
Bu konuda pek mutlu olmadığımı biliyorsunuz. Sevindiğim oluyor gene de zaman zaman.
Ne zaman, bakın söyleyeyim.

Esra Akın adlı genç meslektaşımın «Yabancılar markalarıyla geliyor» başlıklı güzel haberini okudum (Milliyet, 27 ağustos). İçinde büyük mağazaların da bulunduğu alışveriş merkezlerini adlandırmakta henüz ortak bir karara varamadık. Esra’nın, yazısında, hem de birçok yerinde çok katlı mağazalar terimini kullandığını gördüm. Ataköy Galleria’dan, Etiler Akmerkez’den bu yana mağaza deyip geçemeyeceğimiz çok büyük, çok çeşitli alışveriş imkânı sağlayan, neredeyse semt büyüklüğünde dev binalara girip çıkıyoruz. Ben bunlara çokkatlı çarşılar diyelim der dururum; kapalıçarşı gibi. Bana katılan ilk kişi Esra oldu, buna seviniyorum.

İki üç arkadaş teklif ettiğimiz AVRO’nun benimsenmesine de sevinmiştim. Şu mortgage’a da bir karşılık bulabilsek ev-edindirme gibi bir karşılık; evedindirme kredisi mesela… Tutulu satış lafı bu dilin aklına da, zevkine de, zekâsına da ters gelir.

Aranıyor!..