nem ve yağış

• Nem ve yağış yeryüzündeki su dolaşımı denilen döngünün parçasıdır. Atmosferdeki su buharının artması okyanus, deniz, akarsu, göl, baraj gibi su kütlelerinin sıcaklık yardımıyla buharlaşması sonucu gerçekleşir. Buharlaşma yeryüzündeki su kütlelerinin atmosfere karışmasıdır.
• Suyun yeryüzü ile atmosfer arasında yer değiştirmesine hidrolik çevrim veya su döngüsü denir. Yani yeryüzündeki su buharlaşarak atmosfere karışır ve yağışları oluşturur.
• Böylece su yeryüzüne tekrar geri dönmüş olur.
• Atmosferdeki nem genel olarak ovalarda, kıyılarda, yazın ve gündüz fazla olurken dağlık alanlarda, iç kesimlerde, kışın ve gece daha az olur.

Buharlaşmaya etki eden faktörler

Sıcaklık: Buharlaşmayla sıcaklık doğru orantılıdır. Gün içinde öğle vakitleri yıl içinde ise yaz aylarında en fazla buharlaşmanın olduğu anlardır. Sıcaklığın azaldığı Zamanlarda buharlaşmada azalır.
Bağıl Nem: Buharlaşma bağıl nem ile ters orantılıdır.
Rüzgar: Rüzgarın şiddeti buharlaşmayı olumlu yönde etkileyerek arttırır.

Su kaynakları: Buharlaşacak olan yüzey ne kadar büyük olursa buharlaşmada o kadar kuvvetli ve çok olacaktır. Ancak su kaynağının çok büyük olması sıcaklık olmazsa bir değer ifade etmez.
Örneğin; Kutup bölgelerinde bol su kaynağı vardır ancak sıcaklık düşük olduğundan buharlaşma miktarı çok azdır.
Bitki örtüsü: Bitkilerin üzerindeki su zerrecikleri buharlaşmayı olumlu etkiler ve katkıda bulunur.
Havanın nem miktarı: Hava kütlesinin içinde nem miktarı ne kadar çok olursa buharlaşma o kadar az olur. Nemin az olduğu yerlerde ise buharlaşma miktarı çoktur.
Çünkü; havanın neme ihtiyacı vardır.
Enlem: Ekvatordan kutuplara doğru genel olarak sıcaklık azaldığı için buharlaşma azalır.

• Atmosferdeki su buharı mutlak nem maksimum nem ve bağıl (Oransal, nisbi) nem olmak üzere 3'e ayrılır:

a. Mutlak Nem: 1m3 havanın içinde var olan nem miktarıdır. Mutlak nem sıcaklık ile doğru orantılıdır. Nem higrometre denilen aletle ölçülür ve gr/m3 olarak ifade edilir.
Kıyı bölgelerinde buharlaşmanın artışı mutlak nem miktarının artmasına neden olur. Sıcaklık doğrudan buharlaşmayı arttırdığı için mutlak nem miktarıda artar. Dünya'da mutlak nemin en fazla olduğu yerler ekvator çevresidir.

• Çöl ve karasal bölgelerde sıcaklık fazla olmasına rağmen buharlaşacak su kütlelerinin azlığı mutlak nemin az olmasına neden olmuştur.

Mutlak nem;
– Deniz kenarlarında çok, iç kesimlerde azdır.
– Ekvatoral bölgede çok, kutuplarda azdır.
– Vadilerde çok, yüksek yerlerde azdır.
– Ormanlık alanlarda çok, bozkırlarda azdır.
– Yaz döneminde çok kış döneminde azdır.

b. Maksimum (Doyuran) Nem (Doyma noktası): 1m3 havanın taşıyabileceği su buharının gram cinsinden değeridir. Sıcaklık ile maksimum nem doğru orantılıdır. Isınan hava genişleyeceğinden maksimum nemi de artar.

Maksimum nemin en fazla olduğu yerler sıcaklık ortalamasının en yüksek olduğu tropikal çöllerdir. Bu çöllerde sıcaklık maksimum nemi arttırmış ancak su azlığı ve buharlaşma mutlak nemin azalmasına neden olmuştur.

Nem açığı: Maksimum nemin fazla mutlak nemin az olduğu yerlerde görülen olaydır. Hava'nın nem açığı büyüdükçe yağış olasılığı azalır. Nem açığının azalması için temel şart havanın soğumasıdır.
c. Bağıl (Nisbi,oransal) Nem: Belli sıcaklıktaki hava kütlesinin mutlak neminin maksimum nemine olan yüzdelik oranıdır.

formülüyle gösterilir.

Bağıl nem bir bölgedeki yağış olasılığını ifade etmektedir.Bağıl nem ne kadar yüksek olursa yani % 100'e yakın olursa yağış olasılığıda fazla olur. Bir bölgede yağışın olması için bağıl nemin % 100'ü aşması gerekir ve havanın doyması gerekir.
Bağıl nem sıcaklık ile ters orantılıdır. Havanın bağıl nemi arttıkça bulutluluk oranı ve yağış oluşumu hızlanır. Ekvator'da hava sıcaklığı yüksek olmasına rağmen bağıl nem oranı yüksektir. Bu durumun sebebi, mutlak nem miktarının yüksek oluşudur. O nedenle bağıl nem mutlak nem ile doğru orantılıdır. Ancak bu durum sadece Ekvator çevresinde görülebilir.
Bağıl nemin yüksek olduğu yerler;
– Ekvator ve çevresi (Termik Alçak Basınç)
– 60° enlemlerinde okyanusların batı kıyıları (Dinamik Alçak Basınç ve okyanus akıntısı )
– Kutuplar ve çevresi (Havanın soğuması)

Yoğunlaşma ve yağış

Havadaki subuharının soğumayla beraber katı veya sıvı hale geçmesine yoğunlaşma, yoğunlaşan hava kütlesinin ise yeryüzüne ulaşmasına yağış denir.
Yoğunlaşmanın ve yağışın başlaması havanın nem bakımından doymasına bağlıdır. Havadaki nem miktarı %100'e ulaştığında doyma noktasına ulaşmıştır. Doyma noktası aşıldığı anda nem yeryüzüne katı veya sıvı halde düşer buna da yağış denir.

Yoğunlaşma çeşitleri

1. Bulut: Bağıl nemin artması ve %100'e yaklaşması sonucu havadaki su buharı su zerrecikleri halinde yoğunlaşarak bulutları oluşturur. Bulutlar oluştukları yere gör üçe ayrılır:

UYARI: 0°C'nin altında gerçekleşen yoğunlaşma şekilleri; kırağı, kırç, kar ve doludur. 0°C'nin üstünde gerçekleşenler; çiy, sis ve yağmurdur. Çiy, kırağı, kırç yeryüzünde gerçekleşirken diğerleri troposferde oluşuR.