Noktalama işaretleri

Noktalama işaretleri düşünce ve duyguların daha açık bir biçimde anlatılmasına ve yazılı metinlerin düzenlenmesine olanak sağlar.

Nokta(.)

1. Tamamlanmış cümlelerin sonuna konur.
Bu yolun bizi nereye götürdüğünü bilmiyorduk.
2. Kısaltmaların sonuna getirilir.
Kafilede ilk kez çıkan Prof. Robertson da bulunuyordu.
3. Sıralama bildiren sayılarda kullanılır.
Yolculuğun 6. gününde kafiledeki herkes çok yorulmuştu.
4. Tarihlerin yazımında kullanılır.
Sonunda 26.04.1956’da hedeşediğimiz bölgeye ulaşmıştık.
5. Saat ve dakika arasına getirilir.
Dinlenme yerine vardığımızda saat 13.30’u gösteriyordu.
6. Bibliyografik künyelerin sonuna konur.
Huzur, Ahmet Hamdi Tanpınar, Akçağ yayınları, İstanbul,1982.
7. Matematikte kullanılır.
20.4 = 80

Virgül (,)

1. Eş görevli sözlerin arasına getirilir.
Kitabında şiirlere, öykülere, denemelere de yer vermiş.
2. Dil bilgisinde sıralı cümleleri ayırmada kullanılır.
Kürek mahkumları gömülmez, köpekbalıklarının bol olduğu bir yerde denize atılırdı.
3. Öğeleri vurgulamak için kullanılır.
Başkan, alınan kararlara herkesin uyması gerektiğini defalarca söyledi.
4. Ara sözleri ayırmaya yarar.
Yahya Kemal, saf şiirin üstadı, kalıcı şiirler yazmıştır.
5. Tekrarlarda kullanılır.
Akşam, gene akşam, gene akşam …
6. Tırnak içine alınmayan aktarmalardan sonra konur.
Toplantıda ses çıkarmayın, dedi Müdür Bey.
7. Kimi ret, kabul, teşvik bildiren sözcüklerden sonra kullanılır.
Evet, sonunda şiirimi tamamladım.
8. Cümledeki anlam karışıklığını gidermede kullanılır.
Genç, adamın sözlerine kulak verdi.
9. Hitaplardan sonra kullanılır.
Sayın bayım, lütfen bize biraz dinlenme fırsatı ver, dedi.
10. Yazışmalarda makam adından sonra konur.
Sevgili kardeşim,
11. Bibliyografik künyelerde kullanılır.
Gazap Üzümleri, J. Steinbeck, Can yayınları, İstanbul,1993.

NOT: “Ve, veya, ile” bağlaçlarından sonra virgül konmaz. Tamlamalarda virgül kullanılmaz; ancak tamlayanla tamlanan arasına başka sözcükler girmişse anlam karışıklığını gidermek için virgül kullanılabilir.

ÖRNEK:(I) Günlük hayatımızda hoş olmayan birtakım durumlarlakarşılaşıyor, üzülüyoruz.
(II) Bu, sabah evden çıktıktan hemen sonra başlıyor.
(III) Dolmuşlar, ilgililerce belirlenen duraklarda durmuyor.
(IV) Otobüse, dolmuşa binerken kimse sıraya girmek istemiyor.
(V) Üstelik, bu durumlara herkes alışıyor, hiç kimse ses çıkartmıyor.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde virgülün kaldırılması anlam karışılıklığına yol açar?
A) I B) II C) III D) IV E) V
1993 ÖSS

ÇÖZÜM: I. cümlede virgül kaldırılırsa “bu sabah” tamlaması oluşur ve anlam karşılıklığı meydana gelir.
Yanıt B

Noktalı Virgül (;)

1. İçinde virgül bulunan farklı grupları ayırmaya yarar.
2. Bağlı cümlelerde bağlaçtan önce getirilir.
Sıcak etkisini gösteriyordu; fakat kimse bu durumdan şikayet etmiyordu.
3. Ortak ögesi olmayan sıralı cümleleri ayırır.
Dışarıda kar yağıyor; karın beyazlığı göz kamaştırıyor.

NOT: Noktalı virgülden sonra küçük harfle devam edilir.

İki Nokta (:)

1. Örneklemeye başlanacağını belirtmek için kullanılır.
Romantizm akımında birçok önemli kişi vardır: V. Hugo,
A. Dumas, Goethe…
2. Açıklama yapılacağını belirtmek için kullanılır.
Söz konusu durumun sebebi bellidir: Her sanat eseri gelenekten bir şekilde etkilenmektedir.
3. Yazar adı ve başlığı arasına konur.
Mehmet Rauf : Eylül
Kemal Tahir : Göl İnsanları
4. Konuşma başlamadan önce konur.
Saniye ona bakarak : “Peki şimdi ne yapacağız?” dedi
5. Matematikte kullanılır.
180 : 3 = 60

NOT: Çoğu kez iki noktadan sonra büyük harfle başlanır

Üç Nokta (…)

1. Bitmemiş cümlelerin sonuna konur.
Masada birçok şey vardı: Kalemler, defterler, kitaplar …
2. Cümlede dile getirilmek istenmeyen sözler yerine kullanılır.
Yaşlı adam, “Bu … felekten neler çektim” dedi.
3. Diyaloglarda suskunluk belirtmek için konur.
– Niçin geç geldin?
– …
– Hani vaktinde gelecektin?
4. Alıntılarda eksik bırakılan yerlere konur. Bu, metinlerin
yazılmadığına işaret eder.
… Derken yeniden yaz geldi ve yaylalara çıkıldı.

NOT: Üç noktadan sonra büyük harfle devam edilir.

Soru İşareti (?)

1) Soru bildirmek için kullanılır.
Bu kitabı hazırlarken nasıl bir yöntem izlediniz?
2) Kesin olarak bilinmeyen yer ve tarihler için kullanılır.
2002’de (?) görüştükleri söyleniyor.
3) Kuşku bildiren durumlarda konur.
15 gün sonra (?) bir kez daha aynı mağazaya uğramış.

NOT: Sıralı cümlelerde soru işareti en sona konur.
4.Sonrasında büyük harfle devam edilir.
Önce yemek mi yersin, yoksa biraz dinlenmek mi istersin?
5. Mı, mi soru eki soru anlamı dışında kullanıldığında
(zaman anlamı kattığında) soru işaretine gerek yoktur.
Eve geldin mi bize telefon aç.
6. Sözde soru cümlelerine de soru işareti konur.
Bu romanı okumaz olur muyum?

Ünlem İşareti (!)

1. Çeşitli duyguların ifadesinde kullanılan ünlemlerden sonra veya bu tip cümlelerin sonuna konur.
Of, sıkıtıdan patlıyorum!
Aaa! Sen de mi tatlı ısmarladın?
2. Uyarı ve hitap için konur.
Hop! Önüne baksana!
Beyler, şimdi bana kulak verin!
3. Küçümseme bildirmek için kullanılır.
İçinde o kadar usta ki bir dokunduğu makine hiç çalışmıyor!

NOT:Bu noktalama işareti ünlem sözcüğünden hemen sonra getirilebileceği gibi, cümlenin sonuna da getirilebilir.

Ay, ne şirin bir çocuk!
Zekice cevaplar veriyorsun

NOT: Bu noktalama işaretinden sonra da yazıya büyük harfle devam edilir.

Tırnak İşareti (“ ”)

1. Doğrudan aktarma cümlelerinde kullanılır.
Öğretmen: “Kaç puan aldı?” diye sordu.
2. Belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınır.
Artık bu “çelişki” den kurtulmak istiyorum.
3. Sanatçı ve eser adları tırnak içine alınır.
Jack London”un “Beyaz Diş”ini beğenerek okudum.