Öğretmen ve Öğrenci Tipleri
Sınıf içerisinde üstlendikleri rollere göre öğretmenler ve öğrenciler farklı gruplara ayrılabilirler. Çünkü okul içinde ve dışında öğretmenlerin ve öğrencilerin tutumu birbirinden farklılık göstermektedir. Öğrenciler arasında sıklıkla kullanılan “baba öğretmen” adlandırması da bu sınıflandırmadaki gibi öğrencilere karşı tutumu farklı olan öğretmenlerin veya ders içinde ve dışındaki düşünce – davranışları değişik öğrencilerin tasnifine örnektir.
Öğretmen Tipleri
1) Formal bilgi taşıyıcılığına yönelimli öğretmen: Bu tipteki bir öğretmen, sınıf içerisindeki hareketlerinde, formal bilginin taşıyıcılığına ve aktarılmasına öncelik verir. Öğrencileriyle ilişkilerinde hiçbir anlaşılmaz harekette bulunmaz. Öğrencilerin okula, sadece niçin geldiklerinde direnirler. Öğrencilerin, öğrettiği formal bilgiyi öğrendiklerini görünce de zevk duyarlar. Ödevini geç teslim edenlere ve hiç yapmayanlara iyi gözle bakmazlar.
2)Toplumsallaştırma aracı olarak öğretmen: Bu tip öğretmenler, çocukların toplumsallaştırılması rolüne önem verirler. Önemli olan bilgiyi artırmak değil, öğrencilerin yaşama uyarlanma süreçlerine yardım etmektir. Ders konularının dışına çıkarak, dünya savaşları çakışmalar, ülke sorunlarını tartışır.
3)Yaratıcı ve yenilikçi davranış kazandıran öğretmen: Bu tip öğretmen, öğrencilerde yaratıcı ve yenilikçi davranışlar kazandırmaya yöneliktir. Genellikle yüksek derecede bireyselci ve uyumsuzdur. Son derece sanatkâranedir.
4)Değerlendirme yönelimli öğretmen: Eğitimcinin temel işlevlerinden birisi de öğrencinin değerlendirilmesidir. Bu tip öğretmenlerin test materyallerinin hazırlanmasına ve değerlendirilmesine çok fazla zaman harcadıklarını her zaman görebiliriz. Onlar için derece noktaları ve ortalama sayılar çok önemli sayılır.
Ayrıca öğretmen tipleri üzerinde şöyle bir sınıflandırma da yapılabilir:
İŞ ÖĞRETMENİ: İş ilgisi yüksek öğrenci ilgisi düşüktür.Yapılacak işler düzenlendiğinde iyi bir öğretme olduğunu düşünür.
MAHALLE KAHVESİ ÖĞRETMENİ: Öğrenci ilgisi yüksek iş ilgisi düşüktür.Öğretmen öğrencilere ilgi gösterirse onların benlik kavramlarını geliştirirse,iyi bir öğrenmenin gerçekleşeceğini düşünür.İş onun için önemli değildir.
FAKİRLEŞMİŞ ÖĞRETMEN: İşe de öğrenciye de ilgisi düşüktür.Öğretmenlerin öğrencilerin öğrenmesi üstünde pek etkisi olmadığını düşünür.
SINIF ÖĞRETMENİ: Hem işe hem de öğrenciye olan ilgisi yüksektir.İkisine de olan yüksek ilginin öğrenmeye etkisi olduğunu düşünür.
YAVAŞLAMIŞ SARKAÇ: İşe de öğrenciye de ılımlı ilgi gösterir.Özellikle denetimi güç bir sınıfla karşı karşıya kalan ve güvenini kaybeden öğretmenlerin durumudur.
Öğrenci Tipleri
1) Tepkici (Duygusal) Tipler: Sevecen, duygusal, coşkuludurlar. Duygusal öğrencilerin, duyguları ve çevresel özellikleri iyi kestirmesi sonucu, kendilerine gelen iletilere karşı hızlı cevap verirler. Bunlar diğer öğrencilerle etkileşimde bulunarak, çevrelerine olumlu enerji yayarlar.
2) İşkolik (Düşünsel) Tipler: Sorumlu, mantıklı, örgütleyici tiplerdir. Düşünseller, olayların sonuçlarını önceden kestirmek isterler ve daha düzenli ve açık kurallardan oluşmuş bir çevrenin yapılandırılmasını tercih ederler. Bunlar bir işe başlamadan, işte tanınma ihtiyacını karşılamadan ve başarıdan önce düşünürler.
3) Israrcı (İnançlı) Tipler: Sürekli gözlem yaparlar. İnançlı kişiliğe sahip olan kimseler inanç ve tercihler konusunda bir bakış açısına sahiptirler. Duygusal kişiliğe sahip olan bazı ilköğretim okulu ve lise öğretmenlerinin düşünsel ve inançlı öğretmenlere daha yüksek enerji yaydıkları görülmüştür.
4) Hayalci Tipler: Düşünen, imaj değiştiren, sakin tiplerdir. Hayalciler eylemden önce tasarlarlar. Eğilimlerini açık ve öz olarak açıklarlar. Yalnız kalmaya uygun ortam hazırlarlar. Hayalciler bazen dikkatsiz görünürler.
5) Eylemci (Oyuncu) Tipler: Kendiliğinden davranma, yaratıcılık, oyunculuk başlıca özellikleridir. Eylemciler, verdikleri cevaplarla güçlü bir tepki ortaya koyarlar. Kurucu, düşünmeden yapar.
6) Kurucu Tipler: İknacı, uyum sağlayan, cana yakın tiplerdir. Kurucular, genellikle geleceğe yönelik eylemleri cevaplamaya çalışırlar. Kurucu bir işi düşünmeden önce yapar.
Ayrıca öğrenci tipleri üzerinde şöyle bir sınıflandırma da yapılabilir:
BAŞARILI ÖĞRENCİLER: Bunlar derse yönelimli akademik açıdan başarılı öğrencilerdir.Ders ve ödevlerini zamanında yaparlar. Pek disiplin sorunu çıkarmazlar. Okulu severler, hem öğretmen hem de arkadaşları tarafından sevilirler.
SOSYAL ÖĞRENCİLER: Dersten ziyade kişilere yönelimlidir. Başarılı olmak için gerekli yetenekleri vardır ama sosyal ilişkilere derslerden daha fazla önem verirler. Çok arkadaşları vardır ve arkadaşları onları severler ama öğretmenleri için bazen yönetim problemleri çıkardıkları için sevilmezler. Derste öğretmen onları kolayca derse sokabilir ve kolayca sorularına cevap alabilir.
BAĞIMLI ÖĞRENCİLER: Sıklıkla öğretmenden destek ve teşvik beklerler. Ek çalışma ve yardıma ihtiyaç duyarlar. Sık sık parmak kaldırırlar. Ortaokulda akademik başarıları düşük olur. Öğretmenler onların başarılarını yükseltmeye çalışırlar. Arkadaşları onlara ders çalıştırmak istemezler, çünkü onları sosyal açıdan yetersiz bulurlar.
YABANCILAŞMIŞ ÖĞRENCİLER: Zor öğrenirler ve muhtemelen okulu ter ederler. Çoğunlukla okul ve onunla ilgili her şeye açık veya gizli baş kaldırırlar, düşmanlık beslerler. Öğretmenler genelde onlara ilgisiz kalır veya reddederler.
GÖLGE ÖĞRENCİLER: Arka planda kalıp gözden kaçan öğrencilerdir. Her şeyde ortadadırlar. Grup halinde etkinliklere katılır ama kendilerini ortaya koymazlar, gönüllü olmazlar. Bazıları ürkek ve sinirli bazıları ise sessiz ve bağımsızdırlar. Genellikle öğretmen ve diğer öğrenciler onların farkına varmazlar veya iyi tanımazlar.
Öğretmenin sınıftaki her gruptan öğrenci olduğunu akılda tutması ve gözden uzak gibi görünen öğrencilerin durumlarına karşıda duyarlı olması gerekir.
Kaynakça: Sınıf Yönetimi (Prof. Dr. Vehbi Çelik), Eğitim Sosyolojisi (Mahmut Tezcan)