Ölçeklerine Göre Haritalar

a. Büyük Ölçekli (Topografya) Haritalar

Ölçekleri 1/20.000 ile 1/500.000 arasında olan haritalardır. Bu haritalarda, yer şekilleri, ulaşım, yerleşim birimleri ayrıntılı olarak gösterilir.

b. Küçük Ölçekli Haritalar

Soru: Ölçekleri 1/500.000’den daha büyük olan haritalardır. Ayrıntısı en az olan haritalardır. Atlaslarda kullanılır. Ülkeler ve kıtalar bu haritalarla gösterilir.
Çözüm:
Büyük ölçekli haritalarda ayrıntıyı gösterme gücü küçük ölçekli haritalara göre daha fazladır. Büyük ölçekli haritada ise küçük ölçekli haritaya göre ölçeğin paydası daha küçüktür. Dolayısıyla 1 numaralı ölçekli haritada ayrıntı daha fazladır.
Yanıt A

Büyük Ölçekli ve Küçük Ölçekli Haritaların Özellikleri:

Büyük Ölçekli Haritaların Özellikleri

• 
  Ölçeğinin paydası küçüktür.
• 
  Gerçekte gösterilen alan azdır.
• 
  Hata oranı azdır.
• 
  Küçültme oranı azdır.
• 
  Kağıt üzerinde daha fazla yer kaplar

Küçük Ölçekli Haritaların Özellikleri

• 
  Ölçeğinin paydası büyüktür.
• 
  Gerçekte gösterilen alan daha fazladır.
• 
  Hata oranı fazladır.
• 
  Küçültme oranı fazladır.
• 
  Kâğıt üzerinde daha az yer kaplar.

UYARI: Fiziki haritalardan; yer şekilleri görülür,yükselti bulunur, profil çıkarılır,alan hesaplaması yapılır, eğim ve uzaklık hesaplanır, yön bulunur.

UYARI:Siyasi haritalardan; ülke sınırları ve illerin sınırları tespit edilir, alan ve uzaklık hesaplanır ve yön bulunur.

UYARI: Bütün haritalarda alan, uzaklık, yön ve konum bulunur.

Örnek:

Çözüm: Büyük ölçekli haritalar kağıt üzerinde daha fazla yer kaplar ayrıca ölçek paydası küçük olduğu için küçültme oranı da daha azdır. Ölçeğin paydasının büyük,
küçültme oranının fazla olması küçük ölçekli haritaların özellikleri arasındadır.
Yanıt B

Örnek: 1/500.000 ve 1/2.000.000 ölçekleriyle çizilmiş iki ayrı Türkiye fiziki haritası karşılaştırıldığında aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?
A) 1/500.000 ölçekli haritada Van Gölü daha geniş çizilmiştir.
B) 1/2.000.000 ölçekli haritada bazı yer şekilleri gösterilmemiştir.
C)Kızılırmak ve Yeşilırmak’ın boyları iki haritada da eşit uzunlukta gösterilmiştir.
D)1/500.000 ölçekli harita 1/2.000.000 ölçekli haritadan dört kat daha fazla alan kaplar.
2001 OKS
Çözüm: Haritada gerçek uzunluk ölçek dahilinde daha kısa gösterilir. Kızılırmak ve Yeşilırmak’ın uzunlukları ölçek farklı olduğu gibi, küçültme oranına göre de farklılık gösterir.
Yanıt C

Örnek: Sosyal bilgiler öğretmeni öğrencilerinden bir Ege Bölgesi haritası bulmalarını ve buldukları haritadaki dağ, ova, akarsu isimlerini tespit edip yazmalarını istemiştir. Bunun üzerine Alp ve Burcu ödevlerini birlikte yapmaya karar vermişlerdir. Alp 1/100.000, Burcu ise 1/500.000 ölçekli haritalar kullanarak ödevlerini yapmışlardır.
Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisinin söylenmesi yanlış olur?
A) Burcu’nun kullandığı haritanın ölçeği Alp’in kullandığı haritaya göre daha büyük ölçeklidir.
B) Alp’in kullandığı haritada daha fazla ayrıntı yer alır.
C) Burcu’nun ödevinde daha fazla dağ,ova, akarsu ismi yer alır.
D) Burcu’nun kullandığı haritada daha az ayrıntı yer alır.

Çözüm: Ölçeğin paydası daha büyük olan diğerine göre küçük ölçeklidir (A). Alp’in haritasının küçültme oranı daha az olduğundan ayrıntı daha fazla yer alır (B).
Burcunun kullandığı haritanın ölçeğinin paydası daha büyük olduğundan küçültme oranı daha fazladır (D). Bundan dolayı Burcu ödevine Alp’e göre daha az sayıda dağ, ova, akarsu ismi yazabilir.
Yanıt C