Oluşumuna Göre Göl Çeşitleri Konu Anlatımı
Doğal Göller
Yeryüzünde iç ve dış kuvvetlerin etkisiyle meydana gelen çukurlarda biriken su kütlelerine doğal göller denir. Doğal göller oluşumlarına göre çeşitli gruplara ayrılır:
1. Tektonik Göller: Yer kabuğu hareketleri sonucunda çöken alanlarda oluşan çukurlarda biriken su kütlelerinin oluşturduğu göllerdir. Dünya’da başlıca tektonik göller; Aral, Hazar, Baykal, Lut ve Afrika kıtasının doğusundaki bazı göllerdir.
Örnek:
Çöküntü hendekleri içinde oluşan büyük göller, aşağıdaki bölgelerin hangisinde en çoktur?
A) Doğu Afrika
B) Kuzey Amerika
C) Kuzey Batı Avrupa
D) Batı Asya
E) Güney Amerika
Çözüm:
Dünya haritasına bakıldığında, tektonik olaylar sonucunda en büyük çöküntü göllerinin Afrika’nın doğusunda oluşmuş olduğu gözlenmektedir. Victoria, Tanganika, Nyassa, Rudolf gölleri bunların en önemlileridir.
Yanıt A
2. Karstik Göller: Kolay eriyebilen (kireç taşı, alçı taşı ve kaya tuzu gibi) karstik arazilerde suların polye ve obruk gibi erime çukurları içinde birikmesiyle meydana gelen göllerdir.
3. Buzul Gölleri: Buzul aşındırması sonucu oluşan çukurluklarda biriken suların meydana getirdiği göllerdir. Bu göllere sirk gölü adı da verilir. Kanada, Finlandiya, Norveç ve Danimarka gibi ülkelerde çok sayıda buzul aşındı rması sonucu oluşmuş göl bulunmaktadır.
4. Volkanik Göller: Volkanik faaliyetlerle oluşmuş çanaklarda suların birikmesi ile oluşmuş göllerdir. Göl, yanardağın zirvesindeki baca ağzında oluşmuşsa krater, yanardağ konisinin patlaması sonucu oluşan geniş çukurlarda ise kaldera, volkanik patlama çanaklarında oluşmuş ise maar gölü ismini alırlar. Bu tür göller Endonezya, Japonya ve İtalya’da görülür.
5. Set Gölleri: Vadi, tektonik çukurluk veya koy gibi yer şekillerinin önünün herhangi bir malzemeyle kapanması sonucu meydana gelen göllerdir. Oluşumlarına göre dörde ayrılır:
a. Volkanik Set Gölleri: Volkanik faaliyet sırasında çıkan lavların bir çukurluğun önünü kapatması sonucu meydana gelen göllerdir.
b. Heyelan Set Gölleri: Heyelan sırasında sürüklenen malzemenin bir çukurluğun önünü kapatması sonucu meydana gelen göllerdir.
c. Alüvyal Set Gölleri: Akarsu vadilerinin önünün alüvyal malzemeyle kapatılması sonucunda meydana gelen göllerdir. Genellikle küçük ve sığ göllerdir.
ç. Kıyı Set Gölleri: Alçak kıyılarda dalga ve akıntıların etkisiyle meydana gelen kıyı kordonlarının bir koy veya körfezin önünü kapatması sonucu oluşan göllerdir. Bunlara “lagün” veya “deniz kulağı” adı da verilir.
d. Moren Set Gölleri: Buzullardan çıkan suların önünün moren setleri ile kapatılması sonucu oluşan göllerdir. Kuzey Avrupa’da yaygın olarak görülür.
