Omurilik

• Omurganın içinden geçer. Omuriliğin ortasında, ince bir kanal uzanır. Buna merkez kanal denir.
• Omurilikten enine bir kesit alındığında içte nöronların gövdesinden meydana gelen kelebek şeklinde boz madde, dış tarafta miyelinli aksonlardan oluşan ak madde görülür.
• Boz maddenin ön kısmına ön boynuz (ventral kök), arka kısmına arka boynuz (dorsal kök) denir. Arada yan boynuz bulunur.
• Duyu nöronları omuriliğe arka kökten gelir. Motor nöronlar ön kökten çıkar ve tepki verilmiş olur.

Omuriliği örten zarlar tıpkı beyin zarları gibidir. Dıştan içe doğru sert, örümceksi ve ince zar bulunur. Duyu organlarından beyine, beyinden kaslara giden bütün sinirler omurilikten çapraz yaparak geçerler.
Omuriliğin iki önemli görevi vardır. Birincisi vücudun refleks merkezi olarak görev yapmak, ikincisi ise çevresel sinir sistemi ile beynin bağlantı kurmasını sağlar.

Refleks

• Belli bir uyarana karşı gösterilen ani tepkilerdir.
• Refleksler, vücudun savunma mekanizmalarıdır. Olayı idare eden refleks yayı, uyartının alındığı nokta ile uyartıya cevap verilen nokta arasında kalan yapılardan oluşur.
• Refleks yayında duyu nöronu, ara nöron, motor nöron ve iki sinaps bulunur.

Almaç > duyu nöronu > ara nöron > motor nöron >kas yada bez hücreleri
Örnek
Ayağımıza iğne battığında hemen çekeriz.
Duyu organı (deri) > duyu nöronu > arka kök >ara nöron > ön kök > motor nöron > tepki organı

Refleks hareketleri kişi uyku durumunda iken, çapraz bir yol izler.
Örnek
Uyurken sağ ayağına iğne batırılan bir kişi, sol ayağını çeker.(M – K – L)

Diz kapağının altındaki kirişe vurulduğunda, bacağın fırlaması bir refleks olayıdır. Vurma ile oluşan impuls,duyu nöronlarıyla omuriliğe; omurilikten hareket sinirlerine iletilen
impuls, bacak kaslarına getirilir. Bu impulslar ön bacak kaslarının kasılmasına, arka taraftaki kasların da gevşemesine sebep oldukları için bacak öne doğru fırlamaktadır.

• Diz kapağının altına vurulan kişi vurulduğunun farkına sonra varır. Acısını sonra hisseder. Reşeks yaylarında impulslar önce omuriliğe, sonra da beyine geçerler.
• Bir reşeks yayı, ister az sayıda ister çok sayıda nöron içersin, diğer sinir yolları ile iki tip bağlantı sağlar.
• Birincisi beyine daima bilgi götürür, buradan tepkiyi önleyici ya da arttırıcı komutlar çıkartılır. İkinci tip bağlantı diğe refleks yayıyla olandır.

İki tür refleks vardır.

1. Kalıtsal Refleks

Doğuştan gelir.
Yeni doğan bebekte emme davranışı, diz kapağı refleksi, yüksek ışıkta göz bebeğinin küçülmesi,sıcak cisme dokunulduğunda elin çekilmesi, üşüyünce kılların dikleşmesi, yüksek sesten irkilme gibi.

2. Sonradan Kazanılan (şartlı) Refleks

Öğrenme ile kazanılır. Öğrenilene kadar kontrol beyindedir.
Daha sonra kontrol omuriliğe geçer.
Örneğin,
Limon görünce ağzın sulanması, araba kullanmak, dans etmek.