Orta Çağ’da Avrupa

• Bugünkü Avrupa, Roma İmparatorluğu’nun Kavimler Göçü sonucu ikiye ayrılması, Batı Roma’nın yıkılışı, feodalite, kilise, dogmatik düşünce ve bunun doğal sonucu olarak Türk-İslam dünyasına karşı düzenlenen Haçlı Seferleri bu bölümün konularıdır.

Feodalite (Derebeylik)

•  Çin baskısı, artan nüfus ve ekonomik zorluklar ve Türk boyları arasındaki mücadele sonucu Hunlar, MS IV. yüzyıldan itibaren bugünkü Karadeniz’in kuzeyine gelerek buradaki egemen kavimleri batıya sürdüler. Bu olaya “Kavimler Göçü” denir.
• Kavimler Göçü’yle Roma kendisini daha iyi savunabilmek için MS 395 yılında Batı ve Doğu Roma olmak üzere ikiye ayrıldı. Batı Roma MS 476 yılında yıkıldı. Doğu Roma (Bizans) 1453 tarihine kadar varlığını korudu.
• Roma İmparatorluğu’nun yıkılması, Hun, Slav ve Germen kavimlerinin Avrupa’ya yerleşmeleri ile bugünkü Avrupa’nın sosyal ve etnik yapısı oluştu.
• Orta Çağ boyunca Avrupa devamlı iç karışıklıklarla uğraşmış, bunun sonucunda, bir otorite boşluğu doğmuştur. Kendilerini güvencede hissetmeyen halk, güçlü kimselerin koruyuculuğunu aramıştır. Bu şekilde koruyanlara “Süzeren”, korunanlara da “Vassal” denirdi.

• Böylece temeli eşitsizliğe dayanan derebeylik (feodalite) rejimi doğmuş ve bu rejim XV. yüzyıla kadar sürmüştür.
• Derebeylik rejiminde, halk birtakım sınıflara ayrılmıştır:

a. Soylular (Asiller): Orta Çağ Avrupa’sının en ayrıcalıklı sınıfıdır. En başta kral ve ondan sonra dük, kont, baron vb. sırayla gelirdi. Soyluluk doğuştandı. Devleti yönetmek ve askerlikle ilgilenmekten, başka soylular hiçbir işle uğraşmazlardı.
b. Rahipler (Din adamları): Soylulardan sonra gelirlerdi. Halk üzerinde büyük bir otoriteye sahiptiler.
c. Burjuvalar: Şehirlerde oturan, sanat ve ticaretle uğraşan kesimdi.
d. Köylüler: Serf (köle) ve serbest köylüler olmak üzere ikiye ayrılırlar. Serflerin hiçbir sosyal, hukuki ve siyasi hakkı yoktu. Göçmeleri ve evlenmeleri efendilerinin iznine bağlıydı. Serbest köylüler topraklarını istedikleri gibi ekip biçerlerdi.

Kilise ve Papalık

• Orta Çağ’da Avrupa’yı şekillendiren en önemli etken dindir. Çünkü kilise sosyal, siyasi ve ekonomik anlamda etkindi.
• 313 Milano Fermanı ile Hristiyanlık, Roma’nın resmî dini olmuştur. Papa Katoliklerin en büyük dini lideri idi ve Roma’da otururdu.
• Hıristyanların kutsal kitapları incil’dir. En önemli mezhepleri Katolik ve Ortodoks mezhepleridir. Katolikler ruhanî olarak, Roma’da oturan Papa’yı; Ortodokslar ise İstanbul’da oturan Patrik’i kabul ederler.

• Dindar Hristiyanların bağışları ve endülajanslarla (Cennetten para karşılığı arsa satılması) manastırlar çok zenginleşmiş ve zamanının en büyük toprak sahipleri olmuşlardı. Zamanla ekonomik kuruluşlar hâline gelen kiliseler kıtlık zamanlarında senyörlere borç para ve mahsul vermişlerdir.
• Orta Çağ’ın ideolojisi Hristiyanlıktır. Halk kilisenin belirlediği gibi yaşamaktaydı.
• Bu dönemde skolastik düşünce hâkimdi. Skolâstik düşünce her şeyi dinle açıklayan; deney, gözlem ve araştırma yapmayı yasaklayan dogmatik bir düşüncedir. Skolâstik düşüncenin etkisiyle VI. ve XII. yüzyıllar Avrupa tarihinde “Karanlık Çağ” olarak adlandırılmış, bilimde ilerleme sağlanamamıştır.
• Kilisenin ve skolastik düşüncenin gücü ilk defa Haçlı Seferleri’nin başarısızlıkla sonuçlanmasıyla kırılmıştır. Bu düşüncenin terk edilmesiyle Papa’nın yaptırım gücü ve dinin toplum üzerindeki etkisi azalmıştır.

Düşünce ve Sanat Hayatı

• Hristiyanlığın Roma’nın resmî dini olmasıyla yeni bir dönem başladı. VI. yüzyılda başlayan bu durum XII. yüzyıla kadar sürmüştür.
• Avrupa’da bilimi geliştirecek okullar yoktu. Din adamlarının dışında okuma-yazma bilen yok gibiydi. Avrupa’nın bazı okullarında Fârâbi, ibn-i Sinâ ve ibn-i Rüşt gibi Müslüman bilim adamlarının eserleri okutuluyordu.
• Sanatta da Skolastik düşünce egemendi.
• Haçlı Seferlerinin sonucunda din adamlarına duyulan güven azalmış, bu durum edebiyat ve sanat alanında etkisini göstermiştir. Konusu tabiat ve insan olan yeni bir akım başlamış buna “Hümanizma” denmiştir.
• Dinî yapılar (kiliseler, manastırlar) ve malikâneler sanat alanında Orta Çağın önemli mimari yapılarıdır. Bu çağın önemli mimari üslupları “Roman” ve “Gotik” tarzıdır.

Haçlı Seferleri ve Sonuçları

• Hristiyanlar tarafından Müslümanların elinde bulunan ve Hristiyanlarca kutsal sayılan Kudüs ve çevresini almak için XI. yüzyıl sonlarından başlatılarak XIII. yüzyıl sonlarına kadar İslam dünyasına karşı düzenlenen saldırılara “Haçlı Seferleri” denir. Bu seferler İslam dünyası ve Orta Çağ Avrupa’sındaki en önemli olaylardan biridir.

Haçlı Seferlerinin Nedenleri

1. AvrupalIların ipek ve Baharat Yolu’nu ele geçirerek Uzak Doğu’ya direkt ulaşma istekleri,
2. Kutsal sayılan Kudüs’ün Müslümanların elinde bulunması,
3. Kluni Tarikatı’nın faaliyetleri,
4. Kilisenin Hıristiyanlığı yayma amacı,
5. Kralların topraklarını genişletme çabaları,
6. Türklerin Anadolu’da ilerlemeleri (Anadolu ve Suriye Bizans’ın tahıl ambarıdır), bölgenin, Türklerin eline geçmesi sonucu Bizans’ın, Avrupa’yı, Anadolu’ya karşı kışkırtması,
7. Şovalye ve senyörlerin macera arzuları,
8. Doğu ülkelerinin zengin olması,
9. Derebeylerin ve fakir halkın kilise topraklarına sahip olma istekleridir.

Haçlı Seferleri

I. Haçlı Seferi (1 0 9 6 -1 0 9 9 )

• İznik ve Urfa, Haçlılar tarafından işgal edilmiştir. Anadolu Selçukluların elinden çıkmıştır.
• Kudüs Haçlılar tarafından alınmış, burada bir Latin Krallığı kurulmuştur.
• Feodalite rejimi Orta Doğu’ya taşınmıştır.
• En başarılı seferdir. Diğer Haçlı Seferlerinde bu seferle kazanılan topraklar korunmaya çalışılmıştır.

II. Haçlı Seferi (1 1 4 7 -1 1 4 9 )

•  Urfa-Halep-Şam’ın Müslümanlar tarafından geri alınması üzerine başlamıştır.
• Bu sefere en fazla Türkiye Selçukluları ve atabeylikler direnmiştir.
• Haçlıların başarısızlığı ile sonuçlanmıştır.

III. Haçlı Seferi (1 1 8 9 -1 1 9 2 )

•  Selahaddin Eyyûbi’nin Kudüs’ü geri alması ile başlamıştır.
• Akka Kalesi elden çıkmıştır.
• Yafa ve Sur bölgesindeki kıyı bölgeler Haçlılarda kalmak üzere, Haçlıların Kudüs’ü ziyaret etmeleri koşulu ile bir antlaşma imzalanmıştır.

IV. Haçlı Seferi (1204)

•  Eyyûbiler’in Yafa’yı Haçlılardan alması ve III. Haçlı Seferi’nin başarısızlığı sonucu düzenlenmiştir.
• Haçlılar İstanbul’u yağmalamışlar, burada bir Latin krallığı kurmuşlardır. (1204-1261) (Seferlerin yalnızca dinî nedenli olmadığını göstermektedir.)
• İstanbul’dan kaçan Rumlar İznik’te bir Rum krallığı (1204-1261) ve Trabzon’da Rum-Pontus Krallığı’nı kurmuşlardır. (1204-1461) Bu krallığa 1461’de Fatih Sultan Mehmet son vermiştir.

Haçlı Seferlerinin Sonuçları

a. Ekonom ik Sonuçlar

• Doğu ile Batı arasında ticaret gelişti.
• Marsilya, Cenova, Venedik gibi Akdeniz limanları önem kazandı.
• ipek ve Baharat Yolları’nın denetimi Müslümanların elinde kaldı.
• Kültür, sanat, bilim ve teknik alanlarında Avrupa, doğudan etkilendi ve bu yeni çağın başlamasında etkili oldu.
• Avrupa’da hayat standartları yükseldi.

b. Siyasal Sonuçlar

•  Haçlı Seferleri’nde çok sayıda senyör, şovalye, öldüğünden derebeylik rejimi zayıfladı. Mutlak krallıklar (merkezi otorite) güçlendi .
• Anadolu’daki Türk ilerleyişi geçici bir süre durdu.
• Uluslar birbirini tanıma fırsatı buldular ve birleşmeye doğru adımlar attılar.
• Haçlı Seferleri’nden Türkiye Selçuklu Devleti olumsuz etkilendi. Anadolu tahrip edildi, siyasi birlik bozuldu, fetihler durdu.

c. Dinsel Sonuçlar

• Avrupa’nın kilise ve Papa’ya olan güveni azaldı.
• Reformun doğmasında etkili oldu.
• Mutlak krallıklar güçlendi.
• Kilisenin bilim üzerindeki baskısı azaldı, Skolastik düşünce geriledi. Pozitif bilimlerde gelişme oldu. Özgür düşünce yayıldı.

d . Teknik Sonuçlar

•  Barut, pusula, kâğıt, matbaa gibi teknik buluşlar AvrupalIlar tarafından öğrenildi. (Rönesans ve reform doğdu)
• Pusulanın öğrenilmesi Coğrafi Keşiflerin yapılmasını sağladı.

İngiltere’de Demokrasinin Başlangıcı

Magna Carta (1215)

•  İngiltere’de Kral Yurtsuz Jan döneminde ilk defa demokrasi alanında ileri bir adım atılmıştır. Büyük Şart’a göre halkın isteği olmadan halktan vergi alınmayacak, kimse sorgusuz tutuklanmayacak, hapis edilip sürgüne gönderilmeyecekti.
• Büyük Şart, Kral ile halk arasında uzlaşmayı sağlayan bir anayasadır. Bu gelişmeler, İngiltere’de meşruti yönetime geçilmesinde etkili olmuştur.

Yüzyıl Savaşları (1337 —1453):

•  İngiltere’nin, Fransa’nın topraklarında hak iddia etmesi sonucu ortaya çıkan savaşlardır.
• İngiltere Fransa’yı işgal etmiş; fakat Fransızlar ingilizleri topraklarından çıkarmışlardır.
• Top, ilk defa İngiltere tarafından bu savaşta kullanılmıştır.

Yüzyıl Savaşları’nın Osmanlılar Açısından Önemi

• Kuruluş döneminde Avrupa’da ilerleme kolaylaşmıştır.
• Ankara Savaşı sonucu Avrupa, Osmanlı Devleti’nin kritik tutumundan yararlanamamıştır.