İstanbul’un Fethi, Nedenleri ve Sonuçları

• İstanbul, coğrafi konumu nedeniyle tarih boyunca birçok kavim tarafından kuşatılmış ancak alınamamıştır. (Avarlar, Araplar, Bulgarlar, v.s)
• İstanbul daha önce Osmanlı padişahları Yıldırım Bayezıd ve II. Murat tarafından kuşatılmış ancak farklı nedenlerden dolayı fethedilememiştir.
• II. Mehmet Osmanlı Devleti’nin güvenliği açısından İstanbul’un fethinin gerekli olduğuna karar vermiş ve hazırlıklar yapmıştır.

1. İstanbul’un Fethinin Nedenleri

1 . İstanbul’un jeopolitik konumu
2. Rumeli ve Anadolu toprakları arasındaki bütünlüğün sağlanmak istenmesi
3. Bizans’ın Türk ordusunun Rumeli’ye geçişlerinde zorluklar çıkarması ve OsmanlIların güvenliğini tehdit etmesi
4. Bizans’ın OsmanlI’daki taht kavgalarını desteklemesi ve Anadolu beyliklerini kışkırtması
5. Bizans’ın Avrupa devletlerini ve Haçlıları OsmanlIlara karşı kışkırtması
6. İstanbul’un ticaret yollarına yakın olması
7. Hz. Muhammed’in müjdesine nail olmak istenmesi

2. Bizans’ın Durumu

Bizans İstanbul ve çevresine sıkışmış toprakları iyice küçülmüştü. Ordu ve donanması yetersiz bir durumdaydı. Ekonomik açıdan da kötü durumda olan halk, ağır vergilerden dolayı yönetimden şikâyet etmekteydi. Taht kavgaları, iç karışıklıklar ve mezhep kavgaları vardı.

3.İstanbul’un Fethi İçin Yapılan Hazırlıklar

• Anadoluhisarı’nın karşısına Rumelihisarı (Boğazkesen) yapıldı. Böylece Karadeniz’den Bizans’a yardım gelmesi engellendi ve Boğaz kontrol altına alındı. Denizden de kuşatma yapmak için 400 parçalık bir donanma hazırlandı, büyük toplar döktürüldü Surlara tırmanabilmek için tekerlekli kuleler yapıldı. İstanbul yakınlarındaki Silivri ve Vize kaleleri alındı.
• Nisan 1453’te başlayan kuşatma, 53 gün sürmüş ve 29 Mayıs 1453’te İstanbul fethedilmiştir.

4. İstanbul’un Fethi’nin Türk Tarihi Açısından Sonuçları:

1. Osmanlı Devleti imparatorluk seviyesine yükseldi. II.Mehmet’e Fatih unvanı verildi.
2. Osmanlı Devleti’nin Yükselme Devri başladı.
3. İstanbul, Osmanlı Devleti’nin başkenti oldu.
4. Boğazlar, Osmanlı Devleti’nin kontrolüne girdi.
5. Karadeniz’i Akdeniz’e bağlayan ticaret yolları Osmanlı Devleti’nin denetimine girdi.
6. Osmanlı Devleti’nin Rumeli ve Anadolu toprakları arasındaki birlik sağlandı.
7. Türklerin Avrupa içlerine doğru ilerlemeleri kolaylaştı.

UYARI: Fatih Sultan Mehmet Hristiyan, Ortodoks ve Ermeni kiliselerini muhafaza edip onların koruyuculuğunu üstlenmiştir. Amacı; Hristiyan dünyasının birleşmesini önlemek, Katolik Kilisesi’ne karşı güç oluşturmak, Avrupa seferlerinde Ortodoksların desteğini almaktı. Kanuni de bu amaçla Protestanları korumuş, Fransızlara kapitülasyonlar vermiştir.

ÖRNEK: Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethi ile Bizans imparatorluğu’na son verildiği hâlde, İstanbul’da Ortodoks Kilisesi’nin varlığı korunmuştur.
Aşağıdakilerden hangisi, Fatih’in bu yolla ulaşmak istediği bir amaç olamaz?
A) Hristiyan dininde mezhep ayrılıklarına son vermek
B) Yönetimi altındaki Hristiyanlara hoşgörü ile davranıldığını ortaya koymak
C) Ortodoks Kilisesi’nin hareketlerini kontrol altında tutmak
D) Katolik Kilisesi’ne karşı bir güç oluşturmak
E) Balkanlarda yapılacak savaşlarda Rumların desteğini sağlamak
1990 ÖSS
ÇÖZÜM: Fatih Sultan Mehmet’in Ortodoks Kilisesi’nin varlığını korumak istemesinin nedenleri B, C, D ve E seçeneklerinde verilmiştir. Fatih’in ulaşmak istediği amaçlar arasında Hristiyan dininde mezhep ayrılıklarına son vermek istemesi bulunmaz. Aksine Fatih bu ayrılıkları derinleştirmek istemiştir.
Yanıt A

İstanbul’un Fethi’nin Dünya Tarihi Açısından Sonuçları

1. Orta Çağ bitti, Yeni Çağ başladı.
2. Bin yıllık Bizans imparatorluğu son buldu.
3. Topun surları yıkmasıyla Avrupa’da feodalite yıkıldı ve krallıklar güçlendi.
4. ipek Yolu’nun Osmanlı Devleti’nin eline geçmesi Coğrafi Keşifler’in başlamasında etkili oldu.
5. İstanbul’dan İtalya’ya giden bilim adamları Rönesans’ın ortaya çıkmasında etkili oldu.

Osmanlı Devletinde Siyasi Gelişmeler

1. Anadolu’da Gelişmeler

• İstanbul’un alınmasından sonra Karadeniz kıyılarının da denetim altına alınması gerekliliği ortaya çıktı. Bu amaçla Cenevizlilere ait bir koloni olan Amasra alındı (1459).
• Sinop alınarak, Candaroğulları Beyliği’ne son verildi(1460).
• IV. Haçlı seferi’nde merkezi Trabzon olmak üzere çevresinde kurulan Trabzon-Rum Pontus Devleti’ne son verildi (1461).
• Karamanoğulları’nın Osmanlı imparatorluğu’nun aleyhine Venediklerle birleşmeleri ve Cem olaylarına karışmaları nedeniyle 1483 tarihinde II. Bayezıd döneminde bu beylik tamamen ortadan kaldırılmıştır.

ÖRNEK: Fatih Sultan Mehmet zamanında:
– Cenevizlerden Amasra,
– isfendiyaroğullarından Sinop,
– Karamanoğullarından Konya ve Karaman’ı almıştır.
Fatih’in bu gelişmelerle ulaşmak istediği amaç aşağıdakilerden hangisidir?
A) Dış ülkelerle ilişkileri artırmak
B) Anadolu’da siyasi birlik sağlamak
C) Denizlerde üstünlük sağlamak
D) İslamiyet’i yaymak
E) Avrupa ülkelerinin doğu ile ticaretini engellemek
1992 ÖSS
ÇÖZÜM: Amasra’nın, Sinop’un, Konya ve Karaman’ın alınması Anadolu’da siyasi birliğin sağlanması ile ilgilidir.
Yanıt B

2. BALKANLARDAKİ GELİŞMELER

•  Belgrat hariç Sırbistan fethedildi (1459).
• Mora fethedildi (1460).
• Eflak Beyliği’nin vergilerini ödememesi ve Osmanlı elçilerini öldürmesi üzerine Fatih, sefere çıkarak önce Eflâk’ı ardından da Boğdan’ı egemenlik altına aldı(1462-1476).
• Vergisini ödemeyen Bosna Krallığı’na son verildi(1463).
• Arnavutluk Beyi İskender Bey’in isyan etmesi üzerine Arnavutluk Osmanlı Devleti’ne bağlandı (1479).
• Fatih devrinde yapılan fetihler ile devletin sınırları Tuna nehrine kadar ulaşmış, Hersek, Osmanlı yönetimine alınmıştır. (1479).

3.Osmanlı – Macar İlişkileri

a. Belgrat’ın Alınması (1521)

• Macarların Osmanlı topraklarına saldırması ve Balkan halkını Osmanlıya karşı kışkırtması nedeniyle Kanuni, Macaristan üzerine sefer düzenledi ve Belgrat’ı kuşatarak fethetti.
• Belgrat Kalesi Osmanlı ordusunun Avrupa’da yapacağı seferlerde bir üs olarak kullanılmıştır.

Mohaç Meydan Savaşı (1526)

•  Alman İmparatoru Şarlken’in esir aldığı Fransa kralı Fransuva’nın Kanuni’den yardım istemesi ve Kanuni’nin Macaristan üzerinde tam egemenlik kurmak düşüncesi Macaristan ile Osmanlı Devleti’ni karşı karşıya getirmiştir.
• Macarlarla yapılan Mohaç Meydan Savaşı’nı Osmanlılar kazanmış Budin alınarak Macaristan bir beylerbeylik hâline getirilmiştir (1541).

4. Osmanlı – Fransız İlişkileri ve Kapitülasyonlar

•  Kanuni’nin Fransa Kralı Fransuva’yı Alman imparatoru Şarlken’in elinden kurtarması Osmanlı Fransız yakınlaşmasının temelini atmıştır.
• Fransa, bu yakınlaşmadan ekonomik açıdan da faydalanmak istedi. İstanbul’a bir elçi gönderdi. Fransa ile Osmanlı arasında bir dostluk ve ticaret antlaşması imzalandı (1535). Bu antlaşma ile Fransa’ya bazı ekonomik ayrıcalıklar (kapitülasyonlar) verildi.

Bu antlaşmaya göre,
1. Kapitülasyonlar, her iki hükümdarın hayatta olduğu sürece geçerli olacak,
2. Her iki devlete ait denizlerde Osmanlı ve Fransız tüccarları serbestçe ticaret yapabilecek,
3. Osmanlı topraklarında yaşayan Fransızların hukuki davalarına Fransız yargıçları bakabilecekti.

•  Böylece Osmanlı Devleti Fransa’ya ticari ve hukuk alanında geniş haklar (ayrıcalıklar) tanımış oldu.

UYARI: Kanuni bu antlaşma ile Fransa’yı kendi yanına çekerek, Hristiyan ittifakını bölmeyi ve Coğrafî Keşifler sonucunda önem i azalan Akdeniz limanlarını yeniden canlandırmayı amaçlamıştır.

• Bu anlaşma ile kapitülasyonlar her Osmanlı padişahı döneminde 1740 yılına kadar Fransızlar tarafından yenilendi. Osmanlı Devleti’nin zayıfladığı dönemde kapitülasyonlar Osmanlı ekonomisini olumsuz etkiledi.

ÖRNEK: Kapitülasyonlar Osmanlı Devleti’nin gelişme yıllarında srun olmadığı halde, daha sonraki dönemlerde sorun olmuştur. Bu durum un Osmanlı Devleti’yle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisinin göstergesi olduğu savunulabilir?
A) AvrupalI devletlerden biri sayıldığının
B) Reform hareketlerinin dışında kaldığının
C) Antlaşmaları yaptığı devletler karşısında siyasal gücünün giderek azaldığının
D) Azınlıkların ticaret yapmasına izin verildiğinin
E) inanç özgürlüğünün dikkate alındığının
2009 ÖSS
ÇÖZÜM: Kapitülasyonlar Osmanlı Devleti’nin güçlü olduğu dönemlerde sorun olmamış, ama devlet güçten düşünce kapitülasyonlardan dolayı siyasi olarak zayıflamıştır.
Yanıt D

5. Osmanlı – Avusturya İlişkileri

a. Viyana Kuşatması (1529)

•  Macaristan’ın fethi OsmanlIlarla Avusturya’nın karşı karşıya gelmesine neden oldu. Kanuni Viyana’yı kuşattı. Ancak Osmanlı ordusunun hazırlıkları yeterli değildi. Kış mevsiminin de yaklaşması nedeniyle bir sonuç alınamadı ve geri dönüldü.

b. 1532 Alman Seferi ve İstanbul Antlaşması

•  Ferdinand’ın Budin’e saldırması üzerine sefere çıkan Kanuni, Almanya içlerine kadar ilerledi. Ancak Alman ordusu Kanuni’nin karşısına çıkamadı. Ferdinand’ın isteği üzerine bir barış antlaşması yapıldı(1533).

İstanbul Antlaşmasına göre;

1. Ferdinand, Yanoş’un Macar Krallığını tanıyacak, ve elinde bulundurduğu Macar toprakları için vergi ödeyecekti.
2. Avusturya kralı protokol bakımından Osmanlı sadrazamına eşit kabul edilecekti.

UYARI: Bu antlaşma ile Avusturya Osmanlı Devleti’nin siyasi üstünlüğünü kabul etmiş oldu.

c. Zigetvar Seferi (1566)

•  Avusturya’nın Erdel Beyliği’nin iç işlerine müdahale etmesi ve Osmanlı topraklarına saldırması nedeniyle Kanuni Avusturya üzerine sefere çıktı. Zigetvar Kalesi kuşatıldı ve fethedildi. Bu sefer Kanuni’nin son seferi oldu. Kuşatma sırasında Kanuni öldü.

Osmanlı Devletinde Meydana Gelen Diğer Önemli Gelişmeler

•  Fatih Camisinin yanına “Sahn-ı Seman Medresesi yapıldı.
• ilk defa saltanat merkezileşti ve “Kanunname-i Ali Osmanî” denilen bir yasa ile yasallaştı.
• Sultan Fatih İtalyan Ressam Genito Bellini’ye portresini yaptırdı.
• Fatih Sultan Mehmet edebiyat ve şiirle yakından ilgilenmiş, Avnî (Takma isim) ismiyle şiir yazdı.
• Fatih döneminde baş vezir (sadrazam) makamı oluşturularak, Osmanlı sultanlarının Divan’a başkanlık etme geleneğine son verildi.
• Fatih devrinde ilk altın Osmanlı parası basıldı.
• Topkapı Sarayı inşa edildi.
• Dış ilişkilerde ilk olarak Venediklilere imtiyazlar (Kapitülasyon) verildi (1479).

ÖRNEK: Aşağıdakilerden hangisi II. Mehmet (Fatih) döneminde görülen gelişmelerden biri değildir?
A) Kanunnâme düzenlenmesi
B) Topkapı Sarayı’nın yapılması
C) Sahn-ı Seman Medresesi’nin kurulması
D) Şehzadelerin “sancağa çıkma usulünün” kaldırılması
E) Divan üyelerinin aldıkları kararları, arz odasında padişaha sunmaya başlaması
2008 ÖSS
ÇÖZÜM: Fatih dönemi ile ilgili gelişmeler arasında A, B, C ve E seçenekleri gösterilebilir. D seçeneğinde verilen şehzadelerin sancağa çıkma usulünün kaldırılması I. Ahmet döneminde
meydana gelmiştir.
Yanıt D

• II. Beyazid Devri “Yükselme Dönemi’nde Duraklama Devri” olarak kabul edilir. Bu dönemde yaşanan Cem Sultan olayı ilerlemeyi durdurmuştur. Cem Sultan’ın ayaklanarak Bayezid’le savaşması, savaşı kaybedince Karamanoğulları’na, ardından Rodos şovalyeleri’ne sığınması Osmanlı Devleti’ni iç ve dış politikada olumsuz etkilemiştir.

UYARI: Cem Sultan’ın Rodos Şovalyeleri’ne sığınması oradan da Fransa’ya gönderilmesi, bu olayın bir dış sorun haline geldiğinin kanıtıdır.
ÖRNEK: Cem Sultan ile II. Bayezıd arasındaki saltanat kavgası, önceleri Osmanlı imparatorluğu’nun bir iç sorunu iken giderek bir dış sorun hâline gelmiştir. Cem Sultan’rn aşağıdaki davranışlarından hangisi bu olayın bir dış sorun hâline gelmesinde başlıca etken olmuştur?
A) Karamanoğulları Beyliği ile işbirliği yapması
B) Önce Rodos Şovalyeleri’ne, sonra Papa’ya sığınması
C) İstanbul halkının desteğini sağlamaya çalışması
D) Kendi adına hutbe okutarak para bastırması
E) Osmanlı topraklarını ikiye ayırmaya çalışması
1998 ÖSS
ÇÖZÜM: Cem’in kardeşi Beyazıd’a isyan etmesi bir iç meseledir. Ancak Cem’in önce Rodos Şovalyeleri’ne sonra Papa’ya sığınması Cem Olayı’nın dış sorun hâline gelmesine neden olmuştur.
Yanıt B 

• Sokullu Mehmet Paşa döneminde Don ve Volga nehirlerinin bir kanalla birleştirilme projesi hazırlanmıştır. Bu projeyle Hazar Denizi’ne ulaşmak, Orta Asya Türkleri ile bağlantı kurmak ve İran seferlerinde donanmadan yararlanma amaçlanmıştır. Süveyş Kanalı projesi ile Hindistan ve Endonezya’daki Müslümanlarla bağlantı kurulmak amaçlanmıştır. Portekiz’leyapılacak savaşlarda Akdeniz’deki donanmadanyararlanılacaktı. (Kanal 1869 tarihinde Fransızlar tarafından açılmıştır.) Sokullu dönemi, 1579 tarihinde Sokullu Mehmet Paşa’nın öldürülmesiyle son buldu. Sokullu’nun ölümü ile Osmanlı imparatorluğu’nun “Yükselme Dönemi” sona ermiş, “Duraklama Dönemi” başlamıştır.