SBS 8.SINIF TÜRKÇE PARAGRAFTA ANLAM
Paragrafta Anlatım Teknikleri
Her yazar, yazacağı yazıda farklı bir yöntem kullanabilir. Aynı konuyu birbirinden farklı yollardan okuyucuya aktarabilir. Yazısını nasıl bir teknikle oluşturursa oluştursun ortaya çıkan paragrafın tüm cümleleri aynı düşünceyi anlatmak için yazılmış olmalıdır. Paragraflar farklı işlevlere sahip olabilirler. Pa- ragrafların oluşturulmasında farklı teknikler kullanılabilir.
1. Açıklama
Belli bir konu hakkında okuru bilgilendirmek için yazılan paragraflardır. Yazar, açıklama paragrafında nesnel (objektif) bir tutum takınmalıdır. Kişisel düşüncelerine değil ispatlanması mümkün olan, toplumca kabul edilmiş yargılara yer verir.
Örnek:
Anadolu, Asya kıtası’nın Güneybatı ucunda yer alan bir yarımada’dır. Anadolu yerine Ön Asya, Küçük Asya gibi ifadeler de kullanılmaktadır. ilk çağlardan itibaren farklı uygarlıkların bu yarıma- dada yaşadığı bilinmektedir. Hititler, Lidyalılar, Frigler bu uygarlıklardan bazılarıdır.
Bu paragraf ise bir tanım cümlesinden yola çıkılarak oluşturulmuş bir açıklama paragrafıdır. Açıklama türü yazılarda sanatlı söyleyişlere yer verilmez. Amaç sadece bilgi vermek olduğu için en anlaşılır üslup tercih edilir. Ansiklopedik ifadeler kullanılır.
Örnek:
Timur, tarihte kendi adıyla anılan devletin kurucusudur. Türkistan’ın Keş şehrinde dünyaya gelmiştir. babası Moğol Barlas Aşireti reislerinden Emir Turgaya, annesi Tigin Hatundur. Orta Asya’dan Anadolu’ya kadar uzanan geniş bir coğrafyaya uzun bir dönem hükmetmiştir.
2. Betimleme
Gözlemler sonucuda edinilmiş bilgilerin okuyucuya ayırıcı yönleriyle aktarılmasıdır. Betimlemede amaç yazarın gördüğü, hayalinde canlandırdığı yerleri okuyucuya gösterebilmesidir. Sözle resim yapma sanatıdır, denilebilir. Herhangi bir mekan, eşya, canlı betimlenerek okuyucuya anlatılır. Bu şekilde okurun, anlatılan yeri, eşyayı ya da canlıyı gözünde canlandırabilmesi amaçlanır.
Betimleme yapılırken varlıklar, diğer varlıklardan ayrılan yönleriyle anlatılır. Yazar, kişisel görüşle- rine yer verebilir ya da gördüklerini okuyucuya olduğu gibi anlatabilir. Sadece görülenlerin olduğu gibi aktarıldığı betimlemelerde nesnel yön ağır basar. Eğer yazar, betimlemeye kendi düşüncelerini de katmışsa öznel bir betimleme oluşturmuş demektir.
Öznellik yönü ağır basan betimlemelerde sıfat kullanımı yoğundur. Varlıklar, ayırıcı yönleriyle anlatılacağı için renk, şekil, boyut bildiren sıfat- lar sıklıkla kullanılır.
Örnek:
Büyük kapının ardından denizi görebiliyorduk. Açık havada Adalar’ı görmek içten bile değildi. Geniş bahçede çeşit çeşit meyve ağacı var. Bir de sevimli bir çardak kondurulmuş bahçeye. Bahçenin orta yerindeki heybetli çınar ağacı ise ailenin geçmişini simgeliyor.
insan betimlemelerinde iki farklı tür vardır. Kişinin iç dünyasını merkeze alan ve onu anlatmayı amaçlayan betimlemelere ruhsal betimleme denir.
ÖRNEK SORU
Esin’in vurgulamak istediği düşünce aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yazılacak konuyu dikkatli seçen yazarlar başarıyı yakalarlar.
B) Yazdıklarına kendinden bir şeyler katan ya- zarlar iyi eser verir.
C) iyi bir anlatım gücüne sahip olan yazar için konu önemli değildir.
D) Yazılarında açık ve anlaşılır olan yazarların eserleri çok sevilir.
ÇÖZÜM
Paragrafta konunun değil, yazarın anlatım gücünün önemli olduğu vurgulanmıştır.
Yanıt C
ÖRNEK SORU
Yeşil dağlar arasında Manisa, akşamları mora- rarak susar; ince rüzgârda dağılan ezan sesle- rinden sonra belde, derin bir sessizliğe dalar, karanlık basınca yamaçtaki evlerde cılız gaz lambalarının titrek ışıkları görünür.
Bu parçada aşağıdaki anlatım biçimlerinden hangisi kullanılmıştır?
A) Öyküleyici B) Betimsel
C) Açıklamalı D) Karşılaştırmalı
1998 OKS
ÇÖZÜM
Parçada herhangi bir olayın ya da kavramın üzerinde durulmamış, herhangi bir varlık başka bir varlıkla karşılaştırılmamıştır. Parça sadece okuyucunun gözünde bir tablo çizmek için yazılmıştır. Bu da betimleyici anlatımın bir özelliğidir.
Yanıt B
ÖRNEK SORU
Paragrafta sözü edilen eserin hangi yönü vurgulanmıştır?
A) Okuyucuların her yönüyle gelişimini sağlayan bir eser olduğu.
B) Okuyanı derinden etkileyip onu hayallere saldığı.
C) Okuyucularının güncel konulara meraklı olmasını sağladığı.
D) Yazılarında açık ve anlaşılır olan yazarların eserlerinin çok sevildiği.
ÇÖZÜM
Paragrafta sözü edilen eserin okuyucuyu sosyal, kültürel, düşünsel ve daha bir çok yönden geliştirdiği belirtilmiştir.
Yanıt A