SBS 8.SINIF TÜRKÇE PARAGRAFTA ANLAMPARAGRAF
Belli bir konu hakkında yazılmış cümlelerden oluşan yazıya paragraf denir. Paragrafta tüm cümleler birbirini tamamlar nitelikte olmalıdır. Giriş cümlesinden itibaren bir düşünce ekseninde yeni cümleler söylenir. Sonuçta varılacak olan yargıya zarar verecek cümlelerin paragraftan çıkarılması gerekir. Sayfalarca süren paragraflar olacağı gibi sadece tek cümleden oluşan paragraflara da rastlanabilir. Ama sınavlarda genelde beş altı cümlelik paragraflar ya da paragraf niteliği taşıyan şiirler soru olarak karşımıza çıkar.

Paragrafta KonuHer paragraf bir düşünceyi anlatmak amacıyla yazılır. Konu, bu amacın üzerine oturtulduğu is- kelettir. Yazının konusunu yazılma amacıyla karıştırmamak gerekir. “Bu paragrafın konusu nedir?” sorusunun cevabı, paragrafta ne anlatılmak istendiği değil, ne anlatıldığıdır.

Parçanın ana düşüncesi amaçsa konu da bu amaca ulaşmakta kullanılacak araçtır diyebiliriz.

Örnek:

Yazı olmasa ne yapardık? Akla ilk gelen, bilgiyi taşıyamazdık cevabı oluyor. Bu kadar basit değil. Yazı olmasaydı medeniyet bugünkü konumuna gelemezdi. Bilginin paylaşılmasında ciddi sorunlar yaşanırdı. “Söz uçar yazı kalır.” diye boşuna dememişler. Gerçekten de sözle ifade edilenler her zaman sözde kalır, zamanla değişime uğrar. Ama yazılı belgeler hep aynı kalır.

Bu parçanın konusu “yazının önemi”dir, diyebili- riz. Bunun için içeriğin ne kadar başarılı yansıtıl- dığı önemli değildir. Yazarın vardığı sonuç da konuyu bulmada önemli değildir. Sadece ne an- latıldığına bakarak bu paragrafın “yazının öne- mi”ne ilişkin olduğu sonucuna varabiliriz.

ÖRNEK SORU
Bir güvercin kanadında okşuyorum
Göklerin maviliğini
Serçelerin cıvıltısıyla siniyor içime
Ağaçların yeşilliği Bulutların ipek gölgesi Çocukların yüzünde ışıldıyor
Cahit Sıtkı Tarancı

Şiirin konusu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Doğanın önemi B) Çocuk sevgisi
C) Yaşama sevinci D) Özgürlük isteği
1998 OKS

ÇÖZÜM
Şiirde, sadece çocuklardan ya da ağaçlardan, doğadan ya da özgürlük tutkusundan söz edil- memiştir. Şiir, hayata dair güzelliklerin sıralan- masıyla oluşturulmuş. Yani A, B, D seçenekleri şiirin konusunu tanımlamakta yetersiz kalıyor. Şi- irde anlatılan genel anlamıyla yaşama sevincidir.
Yanıt C

Paragrafta Ana Düşünce
Paragrafta asıl anlatılmak istenendir. Paragrafın yazılma amacı, ana düşüncesini verir. Yazar, önce anlatmak istediği şeyi seçer, sonra bir konu üzerinden bunu kağıda geçirir. Yazının tamamında ortaya sürülen düşünce ana düşünce ya da ana fikirdir.

Ana düşünce paragrafın içinde bir cümle hâlinde verilebilir. Genelde ilk ya da son cümlelerde bulunabileceği gibi bazen ara cümlelerde de ana düşüncenin geçtiği görülebilir. Bazı parag- raflarda ise net bir şekilde ana düşünce cümlesi bulunmaz. Bu tür paragraflarda parçanın tama- mını değerlendirip bir sonuca varmak gerekir. Paragrafların konusu “yaşama sevinci” “dostluğun yararları” “sevginin insan hayatındaki yeri” gibi ifade edilir.

Oysa ana düşünce bir cümle şeklinde verilir.

“Her kitap, bir iletidir.” “Düşünce, insanı insan yapan özelliğidir.” gibi ifadeler ana düşünce cümlesi olarak kullanılabilir.

Örnek:

Yazar olmak sanıldığı kadar kolay değildir. Gü- nümüzde iki kitap okuyan “yazarım” diye yayga- rayı koparıyor ama ben onlara inatla “yazamaz- sınız” diyorum. Yazar olmak bedel isteyen bir iş- tir. Okumanın ve acı çekmenin hakkını verebilen- ler gerçek yazar olabilir bana göre.

Bu paragrafın ana düşüncesi “Yazar olmanın bir bedeli vardır.” cümlesiyle ifade edilebilir. Yazar parçanın tamamında bu düşünceyi dile getirme- ye çaışmıştır. Dikkatli bakılırsa bu ifadenin par- çanın içinde de geçtiği görülür.

ÖRNEK SORU
“Ben fikrimi değiştirdim, şimdi eskisi gibi düşün- müyorum.” diyen adam az görülür. Bugün söyle- dikleri dün söylediklerine uymayanlar bile: “Ben değişmedim, dün de böyle düşünüyordum, değiştiğimi sananlar beni anlamamış.” derler.
Parçanın ana düşüncesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) İnsanlar düşüncelerini ifade etmekte çoğu zaman güçlük çekerler.
B) İnsanın düşüncelerinde günden güne değişiklikler görülebilir.
C) Yaşam şartları değiştikçe insanların düşünceleri de değişir.
D) Fikirleri değişse de insanların bunu dile getirmesi zordur.
2006 OKS

ÇÖZÜM
Parçada, insanların değişebilecekleri ama kendilerinin bu değişimi ifade edemedikleri anlatılmış. İnsanların “Ben değiştim.” demek yerine “Ben hep böyleydim.” dedikleri vurgulanmış. Buradan insanların değişebilecekleri ama bu değişimi dile getirmelerinin ne kadar zor olduğu sonucuna ulaşılabilir.
Yanıt D

ÖRNEK SORU
Tiyatrosu olan bir memlekette kötülükler, hatalar sürüp gitmez. Çünkü, hayatın bir örneği olan sahnede aktörler, insanlığa ayna olurlar. Biz, kendimizi onlarda görürüz. Onlar bize ne olduğumuzu, ne olmak istediğimizi, ne olmaktan korktuğumuzu gösterirler.
Parçada asıl anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tiyatronun eğitimde önemli bir rol oynadığı
B) Kötülüklerin tiyatro ile önlenebileceği
C) Aktörlerin hayatımızı canlandırdığı
D) Tiyatro sahnelerinde gerçeklerin yansıtıldığı
1993 DPY

ÇÖZÜM
Paragrafta tiyatronun insana iyi ve kötüyü göstererek onları eğittiği vurgulanmıştır.
Yanıt A

ÖRNEK SORU
İnsanların genel eğilimi, bir sözü kim söylerse söylesin, bu sözde kendisinin peşin olarak benimsediği yargıları aramaya ve bulmaya yöneliktir. İnsanlar “Ne yapmam gerekiyor söyle.” diye haykırır; ama bu haykırışlarında şu emir saklıdır. “Söyleyeceğin şey benim yapmak istediğim şey olsun.”
Paragraftaki düşünceyi destekleyen atasözü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Söyleyenden dinleyen arif gerek.
B) Söz söyle alana kulağında kalana.
C) Akılları pazara çıkarmışlar, herkes yine kendi aklını almış.
D) Akıl olmayınca başta, ne kuruda biter ne yaşta.
2004 OKS

ÇÖZÜM
Parçada insanların zor durumda kaldıklarında nasihat dinlemek istedikleri ama verilen nasihatlar yerine yine kendi bildiklerini yapmaya devam ettikleri anlatılmış. Yani herkes, kendince en iyi çözümleri üretir. Kimse aklına, yargılama gücüne toz kondurmak istemez. Seçenekler arasında bu yargıyı destekleyen ifade de “Akılları pazara çıkarmışlar, herkes yine kendi aklını almış.” atasözüdür.
Yanıt C

ÖRNEK SORU
Otuz kırk yıl önceki edebiyat dergileri taranacak olursa o günkü tartışma konularının bugün yeniden tartışılmakta olduğu görülür. Her kuşak, edebiyatımıza bir bütün olarak değil de kendi kısa geçmişi ölçüsünde bakıyor. Bu nedenle de edebiyat dünyasına adım attığı sırada hazır bulduğu sorunu kendinde başlayıp kendinde biten bir sorun olarak görüyor.
Paragrafta aşağıdakilerin hangisinden şikâyet edilmektedir?

A) Yeteri kadar genç sanatçı yetişmeyişinden
B) Genç sanatçıların geçmiş edebiyatı tanımayışlarından
C) Edebiyat sorunlarına çözüm bulmanın zorluğundan
D) Yazar ve şairlerin tartışmayı fazlaca sevmelerinden
2004 OKS

ÇÖZÜM
Parçada ağırlık olarak dergilerden söz ediliyor. Ama anlatılmak istenen düşüncenin dergilerle direkt bir ilgisi yok. Dergilerde aynı düşüncelerin tartışılması temasını yazar, kuşaklar arasındaki iletişimsizliği anlatabilmek için örnek olarak seçmiştir. Anlatılmak istenen düşünce şu şekilde ifade edilebilir: Genç edebiyatçılar, geçmiş kuşakları tanımadıkları için onların hatalarından, tartışmalarından ders almıyor ve onların düştüğü hatalara düşmeye devam ediyorlar. Bu şekilde de edebiyatımız fazla bir mesafe kaydedemiyor.
Yanıt B