ŞiiRDE ŞEKiL ÖZELLiKLERi

Mısra (Dize)

Şiiri oluşturan satırlara denir.

Beyit

iki dizeden oluşan nazım birimidir.

Şiirde Ölçü

Hece Ölçüsü

Dizelerdeki hece sayısının eşitliğine dayanır.

Aruz Ölçüsü

Hecenin açık ya da kapalı olması durumudur.

Sonu sesli harfle bitenler açık hece, sessiz harfle bitenler kapalı hecedir.

Serbest Ölçü

Dizelerle ölçü ve uyakların birbirinden farklı olmasıdır.

Uyak (Kafiye) Düzeni

Redif

Mısra sonunda aynen tekrar edilen ve aynı görevde bulunan ek veya sözcüklerdir.

Bu ıslıkla uzayan, dönen kıvrılan yollar.
Uykuya varmış gibi görünen yılan yollar.

(Faruk Nafiz Çamlıbel)

– kıvrılan yollar
– yılan yollar Redif

Uyak (Kafiye) Çefiitleri

Yarım Uyak

Dize sonlarındaki tek ses benzerliğidir.

Yandırdın gönlümü aldın keman kaş
Gösterdin zülfünü eyledin bir hoş

– kaş – ş = Yarım uyak
– hoş

Tam Uyak

Dize sonlarındaki iki ses benzerliğidir.

Yollarda kalan gözlerimin nurunu yordum
Kimdir o, nasıldır diye rüzgârlara sordum
(Yahya Kemal Beyatlı)

– yordum – du-m = Redif
– sordum – or = Tam kafiye

Zengin Uyak

Dize sonlarında üç ya da daha fazla ses benzerliğidir.

Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak
Ve bir zaman bakacaksın semaya ağlayarak
(Ahmet Hafiim)

– yaprak
– rak = Zengin kafiye
– ağlayarak

Tunç Uyak

Uyaklı sözcüklerden birinin diğer sözcüğün içinde yer almasıdır.

Ne şair yaş döker, ne afiık ağlar
Beyhude seslenir, beyhude çağlar
(Faruk Nafiz Çamlıbel)

– ağlar
– ağlar = Tunç uyak
– çağlar

UYARI!

Tunç uyak, zengin kafiyenin bir çeşididir.

Cinaslı Uyak

Yazılışları aynı, anlamları farklı sözcüklerin dize sonunda yer almasıdır.
Dönülmez akşamın ufkundayız vakit çok geç Bu son fasıldır ey ömrüm, nasıl geçersen geç
Birinci dizede “geç”, erkenin zıddı; ikinci dizede geçmek eylemi olarak kullanılmıştır.
(Yahya Kemal Beyatlı)

Örnek

“Kemal Paşa, yenilmez yiğit, şanlı komutan!
Savaşa girer gibi yetiş bize.
Yetiş bize çöllerde bile olsan,
inanç doldur, güç doldur içimize!

Bu dörtlüğün kafiye çeşidi aşağıdakilerden
hangisidir?

A) Tam kafiye B) Zengin kafiye
C) Yarım kafiye D) Cinaslı kafiye

a – komutan
b – bize
a – olsan
b – içimize
Tam kafiye
Tam kafiye
– an = Tam kafiye
– e = Redif
– iz = Tam kafiye

Yanıt A

Örnek

Sarı çiğdem yaz getirir,
Mor menekşe güz getirir,
Gurbet elde ölüm yitim,
ihtiyarlık tez getirir.

Dörtlükte kafiye çeşidi nedir?

A) Yarım B) Tam
C) Zengin D) Cinaslı

a – yaz getirir
a – güz getirir
b – yitim
a – tez getirir

Yarım uyak

– getirir = Redif
– z = Yarım uyak

Yanıt A