Sinir Sistemi
- Canlılar iç ve dış çevrelerinde oluşan bir çok değişikliğe karşı tepki gösterirler. Bu tepkiler ve cevaplar özelleşmiş bir takım hücre ve organların çalışmasıyla gerçekleşir.
- Canlının bilgi alışverişini ve çevreye uyumunu sağlayan özelleşmiş yapılar, organlar arasındaki bütünlüğü ve işbirliğini sağlar, canlılık faaliyetlerini düzenler. Böylelikle iç denge (homeostasi) sağlanır. Bunu sağlayan sinir sistemi ve endokrin sistemidir.
- Bu iki sistem vücudumuzda iletişim ağı oluşturur. Vücudumuzun herhangi bir yerinde yaralanma, iltihaplanma, yanma gibi durumlar olduğunda tüm vücut alarma geçer.
- Tehlikelere karşı tetikte durmamızı, korku ve heyecanımızı, ani tepkiler verme yeteneğimizi ve davranışlarımızı bu iki sistemin birlikte çalışması sağlar.
- Sinir sistemi hormon salgılamayı uyardığı gibi, endokrin sistem de sinir faaliyetlerini etkiler.
- Sinir sisteminin bazı bölgeleri endokrin bezi gibi hormon salgılayarak düzenleme fonksiyonunu gerçekleştirir.
- Sinirlerden salgılanan hormonlara nörohormon, bir sinir hücresinden salgılanıp diğerine mesaj taşıyan kimyasal maddelere de nörotransmitter denir.
- Uyarıların sinir yoluyla iletimi ve organların cevabı çok hızlı olduğu halde, hormonlarla meydana getirilen cevap daha uzun zaman alır.
- Hormonların etkili olabilmesi ve ilgili organları faaliyete geçirebilmesi için kanda belli bir miktara ulaşması gerekir.
- Bu da belirli bir zaman aldığından, organizmanın geç cevap vermesine sebep olur.
- Çevreden gelen uyaran sinir sistemini etkiler, O da doğrudan sinir yoluyla ilgili dokuyu uyarır.
- Çevreden gelen ilk uyaran önce sinir sistemini etkiler.
- Sinir sistemi iç salgı bezlerini uyarır ve iç salgı bezleri de kan yoluyla ilgili doku hücrelerini harekete geçirerek vücudun ilk uyarana karşı bir cevap vermesi sağlanır.
- ilk uyaran kısa zamanda kaybolsa bile, endokrin faaliyeti daha uzun sürer.
- Hormonal kontrol hem bitki, hem de hayvanlarda bulunduğu halde; sinirsel kontrol hayvanlarda görülür.
- Sinir sistemi, sürekli olarak iç ve dış ortamdan ” reseptör” denilen duyu organları ile bilgi alır.
- Bu bilgiler merkezi sinir sisteminde (beyin, omurilik) yorumlanır ve sinirlerle “efektör” denilen kas ve salgı bezlerine iletilerek uygun tepki gösterilir.
Elektriksel ya da kimyasal bir uyarıya karşı verilen her cevap, dört aşama içerir.
- Uyarılma (reseptör fonksiyonu)
- İletilme (nöron fonksiyonu)
- Değerlerdirme (sinir merkezi fonksiyonu)
- Tepki (effektör fonksiyonu)
Tek hücrelilerde bu işlemler, bir hücrede gerçekleşir. Çok hücrelilerde ise her biri ayrı yapılar tarafından gerçekleştirilir
