Sözcük Yapısı
Bu başlık altında kelimelerin şekilsel özelliklerine değinilecek, kelimeleri oluşturan parçalar kök ve ek olarak incelenecektir.
SÖZCÜK KÖKLERi
Kelimelerin ek almamış saf şekline kök denir. Türkçe sözcüklerin kökleri iki, üç harfe kadar indirilebilmektedir. Sözcüğ
ün kökünü bulurken dilin tarihsel gelişimini de çok iyi bilmek gerekir.
Sözcük köklerini temel olarak isim ve fiil kökü olarak ikiye ayrılır.
Ad kökü: Bu köklerde sözcüğün ilk ortaya çıkış şekli isimdir. sessiz, özellik, yaşam, uslu, sulak, çeşitli vb.
Fiil kökü: Bu tür sözcüklerin kökü hareket içerir. Bu kökler mak-mek mastar eklerinden birini alabilir.
Atılım, sınavlar, seçkin, görüntüde, askılık, satıcı, buluş, görüş vb.
Köklerle ilgili Ayrıntılar
1. Sesteş sözcüklerde kök
Okunuş ve yazılışça aynı olan fakat anlamları farklı olan sesteş sözcükler esasında farklı kökten gelmişlerdir. Bu
sözcüklere cümlede kullanıldıkları anlama göre ad ya da eylem diyebiliriz. Sabaha kadar yüzdü. (yüz-fiil) Bu tanıdık bir yüzdü. (yüz-ad)
2. Ortak köklü sözcükler
Yazılışları, okunuşları ve hatta anlamları da aynı olan sözcükler vardır dilimizde. Bunlara ortak köklü sözcükler
adı verilir. Cümlede bazen isim bazen de eylem olurlar. Bu köklerin ad ya da fiil olduğunu anlamlarından ve aldı
kları eklerden de anlayabiliriz. Bu konuda hepimize güvenmelisin. (güven-fiil) Güveninizi boşa çıkarmam.
(güven-isim) Belli başlı ortak köklü sözcükler Barış, savaş, ekşi, tat, eski, boya, gerek, kuru, acı, koca,
güreş, sıva, güven, göç, dik, damla, koru, küs, ağrı, sık…
3. Yansıma köklü sözcükler
Kimi sözcükler tabiat sesi adı verilen yansıma seslerden türemiştir.
Fokurda-, cızırtı, patırtı, gürültü, çatırda– horulda –, gurulda-, patla-
4. Kökte ses değişimi
Dilimizde bazı sözcükler türerken köklerinde değişme olur. ağarmak, kararmak, kaldırmak vb.
Türkçe sözcüklerde kök, eklerden önce gelir. (Pekiştirilmiş sözcükler hariç) Sözcük birleşik değilse, tek köke sahiptir.
Cümledeki I, II, IV, V, numaralı sözcükler eylem kökünden türemiştir. III numaralı avcılık sözcüğü ise “av” isminden türemiştir.
Yanıt C
Ekler
