Tanzimat Edebiyatında İlkler
İlk çeviri roman: Telemak (Yusuf Kamil Paşa – Fenelon’dan)
İlk edebi roman: İntibah (Namık Kemal)
İlk tarihi roman: Cezmi (Namık Kemal)
İlk yerli roman: Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat (fiemsettin Sami)
İlk realist roman: Araba Sevdası (Recaizade Mahmut Ekrem)
İlk köy romanı: Karabibik (Nabizade Nazım)
İlk yerli tiyatro: fiair Evlenmesi (fiinasi)
İlk batılı öykü: Küçük fieyler (Samipaşazade Sezai)
İlk Türkçe resmi gazete: Takvim-i Vekayi
İlk yarı resmi gazete: Ceride-i Havadis
İlk özel gazete: Tercüman-ı Ahval (fiinasi – Agah Efendi)
İlk makale: Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi
İlk eleştiri: Tahrib-i Harabat, Takip (Namık Kemal)
İlk şiir çevirisi: La Fontaine’den (fiinasi)
İlk pastoral şiir: Sahra (Abdülhak Hamit Tarhan)

ÖRNEK:
Aşağıda verilen belirtici niteliklerden hangisine Tanzimat romanında rastlanmaz?
A) Konular genellikle günlük hayattan ya da tarihten alı-nır.
B) Cariyelik kurumu ve alafrangalık özentisi işlenir.
C) Kişiler genellikle tek yönlü ele alınıp iyiler mükâfatlandırılır.
D) Olayların akışında rastlantılara çok yer verilir.
E) Romanın içinde bilgi ve öğüt vermekten kaçınılır.
1974 ÖYS
ÇÖZÜM:
Yazarlar, roman tekniğine aykırı bir biçimde, konuyu bölüp araya girerek olayla ilgili kendi düşüncelerini söylerler bilgi ve öğüt vermekten kaçınmazlar.Yanıt E

ÖRNEK:
Ziya Paşa’ya karşı bir kırgınlığı vardı:biraz da bu kırgınlığın etkisiyle olacak Harabat’ın çıkışını iyi karşılamadı. Birinci cildi için Tahrib-i Harabat’ı ikinci için de Takip’i yazdı.
Bu paragrafta kendisinden söz edilen kişi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Şinasi
B) Ahmet Vefik Efendi
C) Ahmet Mithat Efendi
D) Abdülhak Hamit
E) Namık Kemal
1986 ÖYS
ÇÖZÜM:
Ziya Paşa, Harabat adlı yapıtında Divan edebiyatını över, bunun üzerine Namık Kemal, onu eleştirmek için Tahrib-i Harabat ve Takip’i yazar.Yanıt E

ÖRNEK:
Nabizade Nazım’ın “Karabibik” adlı eseri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Edebiyatımızda realizmin başarılı bir örneğidir.
B) Kırsal kesim gerçeğine ilk kez değinilmiştir.
C) Romandan çok, uzun hikaye özelliklerine sahiptir.
D) Kişilerin bulundukları çevreye göre yazılmış başarılı ilk eserdir.
E) İlk psikolojik roman örneğidir.
1987 ÖYS
ÇÖZÜM:
Türk edebiyatında ilk psikolojik roman, Mehmet Rauf’un “Eylül” isimli eseridir.Karabibik ise ilk köy romanımızdır. Yanıt E

ÖRNEK:
Türk edebiyatında Batılı roman türünün ilk örneği olarak anılan, 1859’da Fenelon’dan, Divan Edebiyatı-nın sanatlı, ağdalı anlatımıyla özet olarak dilimize çevrilen eser ve bu eserin çevirmeni aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?
A) Kamelyalı Kadın – Ahmet Mithat Efendi
B) Sefiller – fiemsettin Sami
C) Emil – Ziya Paşa
D) Telemak – Yusuf Kamil Paşa
E) Robenson Hikayesi – Ahmet Vefik Paşa
1987 ÖYS
ÇÖZÜM:
Edebiyatımıza roman türü çeviri yoluyla girmiştir.Dilimize çeviri yoluyla uyarlanan ilk roman Fransız yazar Fenelon’un Telemak adlı eseridir. Bu eser, Yusuf Kamil Paşa tarafından çevrilmiştir.Yanıt D

ÖRNEK:
Kimilerine göre edebiyattaki bilgiler,bilim ortamından edebiyat ortamına bir tür çeviridir.Edebiyat,bilginlerin daha önce araştırıp
bulduğunu halka yayan bir araçtan başka bir şey değildir.Edebiyat yazarı,coğrafya,fizik, sosyoloji,tarih gibi erişebildiği her kaynağa uzanır.Belli sonuçları halk için yorumlamak,halka açmakla görevlidir bu tür edebiyat.
Yukarıda belirtilen edebiyat anlaşıyına uygun eserler veren yazarımız kimdir?
A) Namık Kemal
B) Şemsettin Sami
C) Ahmet Mithat Efendi
D) Halit Ziya Uşaklıgil
E) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
1987 ÖYS
ÇÖZÜM:
Bu parçada Ahmet Mithat Efendinin sanatçılık yönü anlatılmıştır.Yanıt C

ÖRNEK:
Namık Kemal ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
A)Edebiyatı, düşüncelerini halka yaymak, bu yolla toplumu geliştirmek için bir araç olarak kullanmıştır.
B)Eski edebiyata karşı olduğu halde yeni düşünce ve kavramları yaymak amacıyla yazdığı şiirlerinin çoğunda,biçim ve dil bakımından eskiye bağlı kalmıştır
C)Batı şiirlerini tanıtmak amacıyla Fransız şairlerinden manzum çeviriler yapmıştır.
D)Edebiyattaki yerini nesir alanında özellikle makale, piyes, roman, eleştiri, tarih türünde yazdığı eserler
belirlemiştir.
E) Yazıda konuşma dilinin kullanılmasından yana olmuş ve özellikle tiyatrolarını oldukça sade bir dille yazmıştır.
1990 ÖYS
ÇÖZÜM:
Namık Kemal, şiir çevirisi yapmamıştır.Tanzimat döneminde şiir çevirisi yapan Şinasi’dir. Yanıt C

ÖRNEK:
Aşağıda verilen bilgilerden hangisi Şinasi’ye ait değildir?
A)Dil ve Edebiyat üzerine görüşlerini Londra’da çıkan Hürriyet gazetesinde yayımladığı “Şiir ve İnşa” makalesinde anlatmıştır.
B)Şiirlerinde konu birliğine ve bütün güzelliğine önem vermiştir.
C)Fransızcadan manzum olarak Türkçeye çevirdiği bazı şiirleri, asıllarıyla birlikte Tercüme-i Manzume adlı bir kitapta toplanmıştır.
D) Batı edebiyatı yolunda eser veren ilk Türk sanatçısı-dır.
E) Düşüncelerini yalın ve açık bir anlatımla söylemeye,konuşma dilini yazı dili haline getirmeye çalışmıştır.
1993 ÖYS
ÇÖZÜM:
“Şiir ve İnşa” makalesi Ziya Paşa’ya aittir. Şinasi’nin değildir.Yanıt A

ÖRNEK:
Tanzimat edebiyatıyla ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) Makale, fırka, deneme gibi batıdan alınmış yazı türleri bu dönemde gazeteler aracılığıyla edebiyatımıza girmiştir.
B) Yeni nazım şekilleriyle birlikte Divan edebiyatı nazım şekilleri de kullanılmıştır.
C) Ahmet Mithat, fiemsettin Sami bu dönemin romancı-larındandır.
D) Vatan, millet, adalet, hürriyet gibi kavramlar bu dönemde kullanılmaya başlamıştır.
E) Bu dönemde çıkan resmi gazeteler, Tercüman-ı Ahvâl ve Tasvir-i Efkâr’dır.
2006 ÖSS
ÇÖZÜM:
Tercümân-ı Ahvâl gazetesi (1860), Şinasi ve Agâh Efendi tarafından çıkarılan ilk özel gazetedir, Resmi gazete değildir. Tasvir-i Efkâr (1862) ise Şinasi tarafından çıkarılmış özel bir gazetedir.Yanıt E

ÖRNEK:
…….. Türk edebiyatında …….. tarzda yazılmış ……..tiyatrodur. Yapıtın ………. (1859) ve ……. (1860) yıllarda Türkiye’de Türkçe oyunlar oynanan tiyatro yoktur.
Yukarıda boş bırakılan yerlere, sırasıyla aşağıdakilerden hangisinin getirilmesi gerekir?
A) Zavallı Çoçuk – Özgün – bir – beğenildiği – yayıldı-ğı
B) Afife Anjelik – yeni – son – bilinmediği – tanınmadığı
C) Şair Evlenmesi – Batılı – ilk – yazıldığı – basıldığı
D) Hasan Mellah – bilinen – gerçek – övüldüğü – yerildiği
E) Aşk-ı Memnu – modern – klasik – okunduğu – sevildiği
2006 ÖSS
ÇÖZÜM:
D’deki Hasan Mellah; E’deki Aşk-ı Memnu tiyatro eseri değil,romandır.A’daki Zavallı Çocuk,Namık Kemal’in bir eseridir. Parçada verilen özelliklerle örtüşmemektedir.B’de verilen Afife Anjelik 1870 yılında yazılmıştır. Boşluklara sırasıyla C seçeneğinde verilen bilgiler getirilmelidir.Yanıt C

ÖRNEK:
Onun tiyatro eserleri,sahne tekniği açısından zayıf olduğu gibi dil açısından da oynanmaya elverişli değildir. Piyeslerinin bir bölümü manzum,bir bölümü nesir,bir bölüme de nazım nesir karışık olarak yazılmıştır.Bunların birkaçı nın konusu günlük hayattan alınmış fakat çoğunda tarihi bir olay işlenmiştir.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Abdülhak Hamit
B) Muallim Naci
C) fiinasi
D) Ahmet Vefik Paşa
E) Şemsettin Sami
1995 ÖYS
ÇÖZÜM:
Tiyatrolarını oynamak için değil okunmak için yazan sanatçı Abdülhak Hamit Tarhan’dır. Yanıt A

ÖRNEK:
Tanzimat edebiyatının kurucularındandır.Şiir de yazmış olmakta birlikte asıl önünü gazetecilik alanındaki çalışmalarıyla sağladı. Çıkardığı Tasvir-i Efkâr gazetesinde halkın anlayacağı bir dille yazmanın gerekliliğini savundu. Düzyazıda noktalama işaretlerini kullanarak düşüncelerini kısa, yalın cümlelerle anlattı.Konuşma dilini başarıyla kullanarak batılı tekniğe uygun tiyatronun ilk örneğini de verdi.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Namık Kemal
B) Ziya Paşa
C) fiinasi
D) Şemsettin Sami
E) Agâh Efendi
ÇÖZÜM:
Tanzimat edebiyatının kurucularından olması,Tasvir-i Efkâr gazetesini çıkarması,noktalama işaretlerini kullanması ve ilk tiyatro örneğini (Şair Evlenmesi) yazmış olması Şinasi’ye ait özelliklerdir.Namık Kemal ve Ziya Paşa da Tanzimat edebiyatının kurucularıdır. Ancak parçadaki diğer özellikler bu iki sanatçımızla ilgili değildir.Yanıt C

ÖRNEK:
Türk edebiyatında Ahmet Mithat Efendi’nin Felâtun Bey’le Rakım Efendi,
.                                                                                                    I
Namık Kemal’in  intibah  Sami
.                                       II
Paşazâde Sezâi’nin Zehra, Recâizâde Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası,
.                                         III                                                                               IV
Nabizâde Nazım’ın Sergüzeşt isimli yapıtları sosyal içerikli romanlara örnek gösterilebilir.
.                                            V
Yukarıdaki cümlede numaralanmış yapıtlardan hangileri birbiriyle yer değiştirirse bilgi yanlışı giderilmiş olur?
A) I ile II B) I ile IV C) II ile III D) III ile V E) IV ile V
2007 ÖSS
ÇÖZÜM:
A, B, C, E’de verilenler doğrudur. D’de verilen Sami Paşazade’nin “Zehra” yapıtı yoktur. “Zehra” Nabizâde Nazım’ın yapıtıdır. “Sergüzeşt” ise Samipaşazade’ye aittir.O halde III ile V yer değiştirmelidir.Yanıt D