Tarih Biliminin Yöntemi

 

1. Kaynak Arama (Belge Bulma)

Tarih hakkında bilgi veren yazılı ve yazısız her türlü malzemeye kaynak denir. Bir tarihçi, önce incelediği konunun her türlü kaynağını aramak zorundadır. Yazılı belgelerden başka abideler, mezar taşları, aletler, çanak-çömlek parçaları vb. malzemeler kaynak olarak ele alınır.Yazısız kaynaklar, daha çok tarih öncesi devirlerin aydınlatılmasında yararlanılan kaynaklardır. Kaynaklar; yazılı, yazısız, çizili, sesli ve görüntülü kaynaklar olmak üzere üçe ayrılır. Yazılı kaynaklar, tarihî devirlerin aydınlatılmasında yararlanılan kaynaklardır. Kesin bilgiler verir ve yazısız kaynaklara göre daha güvenilirdir.

a. Yazısız Kaynaklar

• Çeşitli malzemelerden yapılmış araç gereçler
• Mağara resimleri ve kabartmalar
• Mezarlar ve kalıntılar
• Silahlar
• İnsan ve hayvan kemikleri (Fosiller)

 

Mağara duvarlarına yapılan resimler, yazısız kaynaklar arasında gösterilebilir.

b. Yazılı Kaynaklar

• Kitabeler
• Kitaplar
• Yıllıklar ve biyografiler
• Antlaşmalar
• Fermanlar ve beratlar (Padişahların ve vezirlerin yazılı emirleri)
• Kil tabletler
• Paralar
• Gazeteler

 

c. Çizili, Sesli ve Görüntülü Kaynaklar

 

• Döneminde yapılmış plan ve haritalar
• Taş plaklar
• CD'ler
• Flash bellekler
• DVD'ler
• Fotoğraflar

 

2. Verileri Tahlil, Tenkit ve Terkip

a. Verileri Tasnif (Sınışlandırma)
Tarihî bir olayla ilgili elde edilen verileri ( bilgileri ) özelliklerine göre sınışlandırmak, sonra da zaman, yer ve konusuna göre düzenlemek gerekir. Böylece verilerin birbirleri ile karşılaştırılması ve doğruluklarının belirlenmesi kolaylaşır.

b. Verileri Tahlil Etme (Çözümleme, Analiz)
Üzerinde çalışılan kaynakların bilgi yönünden yeterliliğinin, güvenilirliğinin olup olmadığının; doğruluğunun denetlenmesidir.

Tahlil için şu yollar izlenir:

1. Mevcut bilgilerin güvenilirliği incelenir.
2. Tarihî olaylar, zaman, mekân (yer) ve konumlarına göre sıralanır; tarihî olayların aralarındaki nedensonuç ilişkisi belirlenir.

c. Verileri Tenkit Etme (Eleştiri, Kritik)
Eldeki bilgilerin doğruluk derecesinin, güvenilir kaynaklarla karşılaştırılmasıdır. Bir belge tenkit edilmeden kullanılamaz. Bir belgenin doğruluğu iki yolla belirlenir.

Dış Eleştiri: Kaynakların gerçek olup olmadığının, kullanılabilir belge niteliği taşıyıp taşımadığının, ne zaman ve nerede yazıldığının saptanması işidir.
İç Eleştiri: Kaynaktaki bilgilerin doğru olup olmadığının araştırılıp saptanmasıdır.
d. Terkip (Sentez) Yapma

 

• Terkip; verilerin tasnifi, tahlili ve tenkidi yapıldıktan sonra, tarihî bilgilerin sunulmasıdır.