Taşıma Sistemi
- Canlılar içinde yaşadıkları ortamdan aldıkları besin maddelerini su, mineralleri, O2 moleküllerini gerekli hücre ve dokularına ulaştırmak zorundadır.
- Hücre ve dokulardan ise oluşan artık maddeleri, vücuttan uzaklaştıracak bölümlere taşımalıdır.
- Bu nedenle gelişmiş yapılı canlılarda taşıma ve dolaşım sistemi gereklidir.
- Tüm canlılarda dolaşım vardır.
- Tek hücreli canlılarda organizasyon olmasa da (hücre > doku > organ> sistem>organizma) dolaşım vardır. Hücre zarından alınan besin ve O2 sitoplazma faaliyetleriyle hücre içinde taşınır. Artık maddeler hücre zarından dışarı atılır.
- Çok hücreli canlılarda ise glikoz, aminoasit, yağ asidi, vitamin,O2 gibi yapıların bütün hücrelere taşınması, hormonların hedef bölgeye ulaşması, artıkların hücrelerden uzaklaştırılması taşıma ve dolaşım sistemini gerektirir.
Tek Hücrelilerde Taşıma
- Tek hücreli canlılar bulundukları ortamdan osmoz, difüzyon,aktif taşıma olaylarıyla ihtiyaç duydukları maddeleri rahatlıkla alabilir. Sitoplazma faaliyetleriyle alınan maddeler
- hücre içinde taşınır. Ökaryot tek hücrelilerde endoplazmik retikulum organeli de taşımaya yardımcı olur.
- Hücrede oluşan artık maddeler ise yine aynı yollarla hücre zarından dışarıya atılır.
Bitkilerde Taşıma Sistemi
Basit Yapılı Bitkilerde Taşıma Sistemi
- Su yosunları, kara yosunları ve ciğer otları gibi damarsız çiçeksiz bitkilerde iletim demetleri olmadığından özelleşmiş bir taşıma sistemi yoktur.
- Su yosunları, su ortamında bulunduklarından gerekli su, mineral ve gazları vücut yüzeyinden difüzyonla alırlar.
- Metabolizma sonucu oluşan artıkları da aynı şekilde dış ortama verirler.
- Kara yosunları ve ciğer otları ise nemli ortamlara uyum sağlamıştır.
- Yağışlı mevsimlerde iyi gelişirler. İletim demetleri yoktur fakat su ve minerallerin alınmasını sağlayan basit kökleri (rizoid) vardır. Görçek kök, gövde, yaprak kısımları bulunmaz.
- Eğrelti otları, at kuyruğu ve kibrit otları ise damarlı çiçeksiz bitkilerdir. Su ve minerallerin taşınması iletim demetleriyle sağlanır. Gövde ve yaprak yapıları vardır.
İleri Yapılı Bitkilerde Taşıma Sistemi
- Çiçekli bitkilerde gerçek kök, gövde ve yapraklar bulunur.
- Kökler yardımıyla alınan su ve mineraller iletim demetleriyle yapraklara kadar taşınır.
- Yapraklarda fotosentez sonucu oluşan organik besinler iletim demetleriyle gerekli bitki kısımlarına ve köklere taşınır.
- iletim demetleri odun ve soymuk borularından oluşmaktadır. Bitkilerde taşıma sistemi; kök, gövde ve yaprak kısımlarından oluşmaktadır.
- Bu kısımlarda yer alan iletim demetleri, stoma, lentiseller, emici tüyler madde iletiminde büyük rol oynar.
Yaprağın Yapısı ve Özellikleri
- Fotosentezin büyük bir kısmı yapraklarda gerçekleşir.
- Yapraklar gövdenin yan tomurcuğundan gelişir. Yaprak sapı, yaprak kını ve yaprak ayası olmak üzere üç kısımdan oluşur.
- Yaprağın, alt ve üst yüzeyini kütikula adı verilen mumsu bir madde örtmektedir.
- Kütikula epidermis hücrelerinin ürettiği salgı maddesidir. Kütikula ısı yalıtımı yaparak su kaybını engeller.
- Kurak bölge bitkilerinde kalın, nemli bölge bitkilerinde ise incedir.
- Kütikulanın hemen altında tek sıra halinde dizili epidermis hücreleri yer alır. Epidermis hücreleri kloroplast taşımadığı için fotosentez yapamaz.
- Epidermis farklılaşarak stoma, tüy gibi yapıları oluşturur.
- Alt ve üst epidermisin arasında mezofil tabakası bulunur.
- Burada palizat ve sünger parankiması hücreleri yer alır.
- Palizat ve sünger parankiması fotosentezin gerçekleştiği kısımlardır.
- Bu nedenle özümleme parankiması olarak da adlandırılırlar.
- Palizat parankiması hücreleri uzun, ince bol kloroplastlı hücrelerdir.
- Sünger parankiması ise yuvarlak, hücreler arası boşlukları fazla, daha az kloroplast taşıyan hücrelerden oluşur.
- Yaprakta dallanmış olarak görülen damarlar odun ve soymuk borularından oluşur. Burada kambiyum bulunmaz.
- Kurak ortamlara uyum sağlamış bitkilerde yapraklar diken şeklindedir. Böyle bitkilerde fotosentez gövdede gerçekleşmektedir.
Örnek
Kaktüs
[biyoloji_2_ygs_lys]