…Tekerlemeler…
Tekerleme, çocuğun dinleme, konuşma ve dilin anlam yapılarının, cümlelerin, dilin özelliklerini, sık sık yapılan tekrarlarla ezber alışkanlığını kazandırarak çocuğun psikomotor becerilerinin gelişmesine katkıda bulunur. Dilin telaffuzu, boğumlaması ile bir bütün halinde öğretilmesine katkıda bulunur. Dildeki sembolleri, alegorik anlatımı, sebep-sonuç ilişkisine dayandırarak dilin mantıksal dizinini kavratır. Dilin matematiğini geliştirir. Dilin gülmece ve eleştirel boyutunu tanıtır.
Bu bölümden tam yararlanmak için aşağıdaki sayfalar size yardımcı olabilir:
|
“Ebe ebe nerede, su doldurur derede, dere boyu çalılık, şu ebe ne de alık, ebe suya dalamaz, araba da bulamaz, ene mene dostum, ben sana küstüm, armudu kestim, tavana astım, tap dedi düştü, kargalar üşüştü, bu da bana düştü.”(Şimşek, 2002: 45).
Ebe bulma oyunlarındaki tekerlemenin dilin koşullarıyla oyunun eş zamanlı olarak tanıtılması, dil aracılığı ile oyun kişilerinin ruhsal ve eylemsel konumlarının belirlenmesi, dili oldukça geliştiren bir durumdur.
Tekerlemeler, manilerin giriş bölümleri, sayışmalar ilk başta anlamsız görünürler, çok zengin özlü simgesel içerikleri düşünsel olarak da anlaşılmalarını zorlaştırır, “ben anamın beşiğini tıngır mıngır sallarken” tekerleme cümlesinin anlamı şudur: anası beşikte olacak kadar küçükken o insan var olmayacağından beşiği de sallayamaz. Belli bir düzeyde doğrudur. Bu sözcük kümesi zaman kavramı üstünde ilginç bir oyun oynuyor. Kuşaklar arasında katılım dolayısıyla, ilerde ana olacak her bebekten çocuğun var olduğu söylenebilir. Anasının beşiğini sallayan bir insanın olduğunu söyleyerek bu tekerleme parçası, çok ekonomik biçimde tarihsel zaman kavramının dışına çıkıyor. Kısacası, masaldaki olayların tüm kuşaklar için geçerli olacağını anlatmaya çalışıyor (Karabaş, 1999: 274). Dil oyunları ile tekerleme çocuğun dil sınırlarını tıpkı düş gücünü, düşlerinin sınırlarını genişletir gibi genişletir. Dili matematiksel problemlere dönüştürerek, egzersizler yaptırarak güçlendirir.
Tekerleme, mani, sayışma, bilmece çocuğun dilsel bellek gücünü artırır. Pratik bir dil kazandırır. Çocuklar bu halk anlatı türleriyle eğlenir, düşünmeye başlar, dil ve düşünce ilişkisini sezinler, dilin gizemli dünyasını duyumsar. Bilmeceler, sayışmalar, maniler, bir varlığın, olayın, kavramın adını vermeden kapalı biçimde, çağrışımla birlikte, özelliklerini belirterek bulunmasını sağlarken, çocuğun sözcük dağarcığını da zenginleştirir (Nas, 2002 : 325).
Sözlüklerde “ağızda yuvarlanan söz, saçma sapan söz, eşsesli kelimelerle kurulu konuşma” anlamlarına gelen tekerleme masal, öykü, bilmece, halk tiyatrosu gibi bazı edebi türler içinde veya bağımsız olarak söylenen ölçülü ve kafiyeli sözlerdir.
Çokluk çocuk folklorunda hoşça vakit geçirmek, konuşma kabiliyeti kazanmak, oyunlarda eş ve ebe seçmek için bu yola başvurulur. Masal tekerlemesi, oyun tekerlemesi gibi adlar alırlar. En çok çocuk oyunlarında, masalların baş, orta ve sonunda söylenirler. Yöreye göre değişik isimle de söylenirler. Doğu Anadolu da döşeme, Güney Anadolu da sayışma denir. Karagöz ve ortaoyununda muhavere, çocuk oyununda ebe, çıkarmada ise sayışma diyebiliriz. Türk edebiyatında ilk tekerleme örneklerine XI. yüzyıldan itibaren rastlanır. Divanü Lügati t Türk‘te bazı tekerlemeler yer alır.
Âşık fasıllarında Tekerleme (Tekellüm): Âşık fasıllarında, saz şairlerinin yaptıkları şiir yarışmaları halk dilinde tekerleme, âşıklar arasında tekellüm olarak adlandırılır. Bu tür şiirler ya söylenmesi zor sözcüklerden meydana getirilir ya da darayak şeklindedir. Ayak daraldıkça kafiye bulmak zorlaşır. Âşıklardan biri fasıl aralarında tekerlemeye başlar ve yeni bir ayak açar.
| TEKİR Bir iki tombul tekir | MISTIK Mustafa, Mıstık, |
| LEYLEK Leylek leylek havada, | KUZU Kuzu kuzu me |
| YAĞMUR Yağ yağ yağmur, | KARGA Karga karga “gak” dedi, |
| PORTAKAL Portakalı soydum, | OYUN Oooo….. |
| HANIM KIZI Çan çan çikolata, | KEÇİLER Ayşe Hanımın keçileri, |
| SINIFLAR Mini mini birler, | EBE Ebe ebe gel bize |
| TAVUK Pazara gidelim, | TOP Bir iki üç |
| DEDE Altı kere altı otuz altı | EV Evli evine |
| İĞNE Ooooo | NACAK Nacak sapına |
| HEDİYE Kızın adı Hediye | EL EL EPENEK El el epenek |
| KARNIM AÇ Karnım aç | DEĞİRMEN Değirmene girdi köpek |
| ALİ DAYI ali dayının keçileri | ÇARŞI Çarşıya gittim |
| HAKKI Hakkı hakkının hakkını yemiş. | HASAN Hasan Hasan |
| KÜÇÜK DOSTUM Küçük dostum gelsene | ELLERİM PARMAKLARIM Sağ elimde beş parmak, |
| ALİ Ali baksa dum dum | KUZU Kuzu kuzu mee |
| KOMŞU, KOMŞU -Komşu, komşu ! | TAVŞAN Kapıdan tavşan geçti mi? |
| NEREDEN GELİRSİN? Nerden gelirsin? | CAM Bir cam |
| EBE Ebe ebe nerede | ELLERİM Ellerim tombik tombik, |
Not: İçerik, internetten alıntılanarak derlenmiştir…
çok güzel tekerleme defteri oluştumam gerkti ve hepsini yazdım hele de hakkı tekerlemesini o çok komik bir tekerleme ve siteniz çok güzel elinize sağilı bilgicik.com artık hep bu siteyi açacam çok güzzel
Fena tekerlemeler var yaa 10 numara bayildim 🙂
Çok güzel
Güzel yani beğendim
Çok güzel tekerlemeler beğendim
çok güzel çok beğendim
Çok güzel ama biraz az olsa daha iyi olur.
1 1 2 2 4 4 8 8 16 kıpırdayan penaltı