8.Sınıf SBS HAZIRLIK TÜRKÇE SÖZCÜKTE ANLAM

4. Terim Anlam

Bilim, meslek ve sanat dalları ile ilgili kavramları ifade eden sözcüklere terim denir.

Örnek:

Mısralardaki kafiyenin çeşidi nedir? (kafiye: Edebiyatla ilgili bir terim)
Bazı bilim, sanat ve meslek dalları ile ilgili te- rimler aşağıda verilmiştir:
Matematik : Doğal sayılar, kare
Dİl bilgisi : Özne, yüklem, ek, kök

Tiyatro : Sahne, perde, kostüm
Müzik : Nota, porte, sol anahtarı
Coğrafya : Meridyen, ölçek, izohips
Resim : Portre, palet, tuval

Futbol : Taç, faul, gol

Bir sözcüğün terim olup olmadığı kullanıldığı
cümleye göre değişir.

Örnek:
Camdan yansıyan ışık gözlerimi kamaştırdı. (ışık: gerçek anlam)
Sanatçımız, edebiyatımızın vazgeçilmez ışıklarından biridir.
(ışık: mecaz anlam)
Bugünkü dersimizde ışık konusunu işleyeceğiz. (ışık: terim anlam)

ÖRNEK SORU:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim anlamlı bir sözcük vardır?
A) Bilimsel araştırmalar yapmak istiyordu.
B) Eserinde toplumsal konuları işliyordu.
C) En büyük eğlencesi kitap okumaktı.
D) Bitkiler ışığı kullanarak fotosentez yapar.
ÇÖZÜM:
D seçeneğindeki fotosentez sözcüğü fizikle ilgili bir terimdir.
Yanıt D

ÖRNEK SORU:
Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerden hangisi “terim” değildir?
A) Yazının önemli bir bölümünü onun portresine ayırmıştı.
B) Yeni çıkan kitabımla ilgili eleştirileri okudum.
C) Olayları hikâye etme üstün bir yetenek işidir.
D) Edebiyat sanatı insanlardaki ruh inceliğini ortaya çıkarır.

ÇÖZÜM:
“portre, eleştiri ve hikaye etme” sözcükleri edebiyatla ilgili birer terimdir. Fakat “ruh inceliği” sözü herhangi bir bilim, sanat, meslek ya da spor dallarıyla ilgili bir kavramı ifade etmediği için terim değildir.
Yanıt D

5.Yansıma

Doğadaki canlı ve cansız varlıkları kendiliğinden veya bir takım etkenlere (kırılma, düşme, çarpma gibi) çıkardıkları seslerin taklit edilmesiyle oluşturulan sözcüklere yansıma sözcük denir.

Örnek:

Hayvanların çıkardıkları sesler de yansıma sözcük olarak kabul edilir.

Örnek:


ÖRNEK SORU:

Aleyna, okula üzerinde yansıma sözcük bulunmayan yönden gidecektir.
Buna göre, numaralandırılmış yönlerin hangisinden gitmelidir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

ÇÖZÜM:
A seçeneğinde havlamak (yansıma)
C seçeneğinde tıkırtı (yansıma)
D seçeneğinde pat (yansıma)
B seçeneğinde yansıma sözcük kullanılmamış- tır.
Yanıt B

6. İkileme

Anlatımı kuvvetlendirmek, duygu yoğunluluğunu artırmak için iki sözcüğün bir arada kalıplaşmış bir şekilde kullanılmasına ikileme denir.

Örnek:
Gece gündüz demeden çalıştım.

İkilemeler değişik şekilde oluşturulabilir:
az çok (Zıt anlamlı sözcüklerle)
yalan yanlış (Yakın anlamlı sözcükler)
yavaş yavaş (Aynı kelimelerin tekrarıyla)
eski püskü (Biri anlamlı, biri yakıştırma sözcükle)
çıtı pıtı (İkisi de yatıştırma sözcükle)

ÖRNEK SORU:

Aşağıdaki mantarların üzerinde yazılı olan ikilemelerden biri oluşumu yönüyle diğerlerinden farklıdır. Hasan farklı olanı bulup sepete atacaktır.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisini sepete atmalıdır?

ÇÖZÜM:
B şıkkında er geç (zıt anlamlı kelimelerle) C şıkkında aşağı yukarı (zıt anlamlı kelimelerle) D şıkkında ileri geri (zıt anlamlı kelimelerle A şıkkında doğru dürüst (yakın anlamlı kelimelerle
Yanıt A

ÖRNEK SORU:

“Başından geçenleri sakin sakin anlattı.” cümlesinde “sakin sakin” ikilemesi cümleye hangi anlamı vermek için kullanılmıştır?
A) Yaşanılanların çok önemli olmadığını dile getirmek
B) Davranışlarda bir heyecan bulunmadığını anlatmak
C) Herkesin bu tür davranışlar göstermesini istemek
D) Konuşulanların bu biçimde daha güzel anlaşılacağını vurgulamak

ÇÖZÜM:
“sakin sakin” ikilemesi sözü edilen kişinin başından geçenleri heyecanlanmadan anlattığını vurgulamak amacıyla kullanılmıştır.
Yanıt B