Tırnak İşareti (“ ”)

1. Doğrudan aktarma cümlelerinde kullanılır.
Öğretmen: “Kaç puan aldı?” diye sordu.
2. Belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınır.
Artık bu “çelişki” den kurtulmak istiyorum.
3. Sanatçı ve eser adları tırnak içine alınır.
Jack London”un “Beyaz Diş”ini beğenerek okudum.

NOT: Tırnak içine alınan sözden sonra kesme işareti kullanılmaz.

Fuar, “İstanbul”da düzenlenecek.

Parantez İşareti (ayraç ( ))

1. Konuyla ilgisiz açıklamalar veya arasözler ayraç içine alınır.
Kitaplar (şiir, öykü, roman) hazinedir.
2. Oyunlarda konuşma dışı hareketleri belirtir.
Cevdet: (Sahnenin önüne gelir ve seyirciye sorar.) Peki sizce gerçek nedir?
3. Soru işaretini ve ünlemi içine alıp alay, küçümseme gibi anlamlar katar.
Senin ne kadar kibar olduğunu (!) biliyoruz.
Evde sadece altı kişi (?) vardı sanırım.
4. Sözcüklerin eş anlamlısı ayraç içine alınır.
Onun için itimat (güven) çok önemlidir.
5. Dilimize yabancı dillerden giren sözcüklerin okunuşu da ayraçla gösterilir.
Steinbeck (fiıtaynbek) çok sevdiğim bir yazardır.

Kesme İşareti ( ‘ )

1. Özel isimlere getirilen çekim eklerini ayırmada kullanılır.
Ahmet Haşim’e göre şiir bir musiki işidir.
2. Kısaltmalardan sonra gelen ekleri ayırmak için kullanılır.
TÜBİTAK’a iş başvurusunda bulunmuş.
3. Harşerden ve sayılardan sonra gelen ekleri ayırmada kullanılır.
23’ten 2’yi çıkarırsak, 21’i buluruz.
4. Cümlede anlam bulanıklığını önlemek için kullanılır.
Osmanlı’da kadının idarede önemli bir yeri vardır. (kadın – kadı)

NOT: Çağ – dönem ve kurum – kuruluş adlarından sonra kesme işaretine gerek yoktur.

ÖRNEK: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kesme işareti (‘) yanlış kullanılmıştır?
A) Siz’de toplantıya katılmalısınız.
B) TV’deki açık oturumu izledin mi?
C) 22.6.1995’te on sekiz yaşına gireceğim.
D) Dr. Sinan Bey’i mi arıyorsunuz?
E) İlkokul öğrencileri İzmir’in kurtuluşunu canlandırdı.
1995 ÖSS

ÇÖZÜM: A seçeneğinde kesme işareti yanlış kullanılmıştır. Cümledeki”de” bağlaç olduğu için ayrı yazılmalıdır.

Yanıt A

Kısa Çizgi (-)

1) Satır sonuna sığmayan bölümlerde kullanılır.
Yazdıklarını güzelce temize çekti.
Burada satır sonunda hece ayrılması ile ilgili kurallara da dikkat etmek gerekir.
Bu kurallar:
a. Satırın sonunda ve başında tek harf kalmaz.
b. Satır sonunda özel isim varsa sadece kesme işareti kullanılır.
………………………….……………………….. Ankara’ dan …………………………………………………………..
c. Birleşik sözcükler tek sözcük gibi düşünülerek ayrılır.
…………………………………………………………….Keloğlan’ın………………………………………………….
2. Ara sözleri ayırır.
Epeydir – üç seneden fazla olmalı – kaldığım bu şehirden ayrılıyordum artık.
3. Dilbilgisinde ekler, fiil kökleri ve heceleri göstermek için kullanılır.
Ek: gez – dir – di – m
Fiil kökü veya gövdesi: vur-, al-, seç-
Hece: ge-ti-re-ce-ğim

4. Osmanlıca tamlamalarda araya konur.,
Adab-ı muaşeret, servet-i Fünûn
Nur-ı ayn, Fecr-i Âti
5. Karşıt ifadeler arasına konur.
Türk-Alman ilişkileri
Beşiktaş – Gençlerbirliği maçı
6. Matematikte kullanılır.
178 – 16 = 162

ÖRNEK:

Aşağıdakilerin hangisinde “kısa çizgi” (-) kullanılmaz?
A) Bir olayın başlangıç ve bitiş tarihlerinin arasında
B) Cümle içindeki arasözlerin başında ve sonunda
C) Birbiriyle ilişkili iki ülke adının arasında
D) Dil bilgisi incelemelerinde, eklerin başında
E) Cümle içinde eş görevli sözcüklerin arasında
1989 ÖSS

ÇÖZÜM: Kısa çizgi eş görevli sözcükler arasında kullanılmaz. Eş görevli sözcüklerin arasına virgül getirilir.

Yanıt E

Uzun Çizgi ( _ )

1. Karşılıklı konuşmalardan önce satır başına konur.
– Kaç yıldır yazıyorsun?
– Sekiz
– Hangi konuları ele alıyorsun
– Adalet, özgürlük.

Eğik Çizgi ( / )

1. Nazım (şiir) parçası düz yazı şeklinde yazıldığında mısraları ayırır.
Ne hasta bekler sabahı / Ne taze öykü mezar
Ne de şeytan bir günahı / Seni beklediğim kadar
2. Adreslerde kullanılır.
Kocasinan Mahallesi, Akın sokak, 8/3
Bahçelievler / İstanbul
3. Matematikte kullanılır.
2/8 , 7/9

ÖRNEK:

Artık var olmayan şeyleri büyük bir özlemle kim bilir kaç
kez anmışızdır ( ) Kimi zaman, yalnızca geçmişte kalan
şeylerin değerini anlayabiliyormuşuz gibi geliyor bana ( )
Kültürümüzün ayrılmaz öğeleri gün geçtikçe yok olmaya
yüz tutuyor ( ) tarihsel yapılar, müziğimiz, bize özgü yemekler
( ) Eskiden bilinen birçok olağanüstü yiyecek de
unutuluyor artık ( ) hem de bir daha hiç yenmemek, tadılmamak
üzere.
Bu parçada ayraçlarla ( ) gösterilen yerlere aşağıdakilerin
hangisinde verilen noktalama işaretleri sırası
yla getirilmelidir?
A) (…) (,) (,) (…)(!) B)(.) (.) (:) (…) (;)
C) (…) (!) (:) (;) (,) D) (!) (.) (;) (.) (;)
E) (.) (…) (;) (:) (,)
2006 ÖSS

ÇÖZÜM: İlk cümlenin sonuna nokta getirilmelidir, çünkü cümle tamamlanmıştır. Bu yüzden A, C ve D olamaz. İkinciye de nokta, üçe iki nokta getirilmelidir. Dolayısıyla E de olamaz.

Yanıt B